Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar podważa konstytucyjną wolność sumienia

W liście z dnia 24 sierpnia br. skierowanym na łamy portalu „Forum Żydów Polskich", Rzecznik Praw Obywatelskich przytoczył w wybiórczy sposób pogląd Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, że „dyskretne noszenie symbolu religijnego nie narusza praw i wolności innych osób". Tak sformułowana odpowiedź jednoznacznie sugeruje, że „niedyskretne" ujawnianie swojej wiary może naruszać prawa innych osób. Tymczasem, zarówno Konstytucja RP, jak i wiążące Polskę normy prawa międzynarodowego jasno wskazują, że prawo wolności sumienia i przekonań religijnych nie mogą być ograniczane inaczej niż tylko w drodze ustawy i to jedynie w wyjątkowych okolicznościach.

Rzecznik Praw Obywatelskich zajął stanowisko w tej sprawie w odpowiedzi na sytuację opisaną przez czytelniczkę portalu „Forum Żydów Polskich"[1]. W swoim liście kobieta skarży się na dyskryminujące i obraźliwe zachowanie jednego z klientów banku, który ze względu na noszony przez nią symbol religijny publicznie ją znieważył, mówiąc m. in., że „nie będzie mnie Żydówka obsługiwać". W podsumowaniu swego stanowiska[2], Rzecznik wskazał, że „dyskretne noszenie symbolu religijnego nie narusza praw i wolności innych osób".

Wolność sumienia zagwarantowana w polskiej Konstytucji wynika z samej natury człowieka i jest istotnym elementem jego godności, ma charakter wrodzony i niezbywalny.[3] Zgodnie z art. 53 par. 5 ograniczenie wolności uzewnętrzniania przekonań religijnych może być dokonane jedynie w drodze ustawy i wyłącznie, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.

Europejski Trybunał Praw Człowieka uznaje, że wolność wyznania pociąga za sobą wolność uzewnętrzniania wyznania. Świadczenie słowem i czynem o prawdach swojej wiary jest powiązane z istnieniem przekonań religijnych. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, państwo ma obowiązek pełnić funkcję bezstronnego i neutralnego organizatora praktykowania różnych religii. Obowiązek ten jest „nie do pogodzenia z jakąkolwiek kompetencją państwa do dokonywania oceny zasadności przekonań religijnych lub sposobów, za pomocą których są one wyrażane"[4].

Należy podkreślić, że wybiórczo przywołany przez Adama Bodnara fragment orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka[5], choć rzeczywiście posługuje się słowem „dyskretne", potwierdza również dopuszczalność noszenia – ze swej natury ostentacyjnych – turbanów i hidżabów.

Nie można wykluczyć, że w pewnych okolicznościach ziszczą się konstytucyjne przesłanki ustawowego ograniczenia wolności wyrażania swej wiary. Jednak do czasu wprowadzenia w drodze ustawowej obostrzeń w tym zakresie, opinia o dopuszczalności „dyskretnego noszenia symbolu religijnego" wyrażona przez Rzecznika jest nie do obrony jako niepełna i nierzetelna. Co więcej, może przyczynić się do dyskryminacyjnego i bezprawnego w świetle norm konstytucyjnych, ograniczania praw osób wierzących (bez względu na wyznanie i religię).

Prawnicy Instytutu Ordo Iuris przygotowali merytoryczną analizę listu Rzecznika Praw Obywatelskich do "Forum Żydów Polskich" w sprawie dyskryminacji ze względu na przekonania religijne. Można ją znaleźć tutaj. 

Instytut Ordo Iuris

Źródło: Ordo Iuris