Polska 8 maja – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 08-05-2024, 08:00
Artykuł
PAP, dzieje.pl; grafika własna

Tego dnia Stanisław Skarżyński ustanowił lotniczy rekord świata na samolocie RWD-5; na żądanie Stalina została powtórzona kapitulacja Niemiec; UB zatrzymało rotm. Witolda Pileckiego; Episkopat Polski przyjął memoriał „Non possumus!”; uroczyście otwarto katowicki „Spodek”; ukazał się pierwszy numer „Gazety Wyborczej”. Urodzili się m. in. Stanisław Witkiewicz, Stanisław Sosabowski, Tola Mankiewiczówna, Stanisław Niwiński, Zygmunt Miłoszewski. Zmarli natomiast: Barbara Radziwiłłówna, Mordechaj Anielewicz, Józef Rybak, Kazimierz Wajda, Bogusław Miedziński, Małgorzata Lorentowicz, Włodzimierz Niderhaus, Waldemar Paruch oraz Ludwik Lewin.

1254 – Prawdopodobnie po raz pierwszy wykonano pieśń „Gaude Mater Polonia” jako część oficjum „Historia gloriosissimi StanislaiWincentego z Kielczy, napisanego na kanonizację Stanisława ze Szczepanowa.

1322 – Sierpc otrzymał prawa miejskie.

1468 - Został ochrzczony królewicz oraz przyszły arcybiskup gnieźnieński, prymas Polski i biskup krakowski Fryderyk Jagiellończyk.

1551 - W Krakowie zmarła Barbara Radziwiłłówna, królowa Polski, żona Zygmunta II Augusta.

1779 - W Carskim Siole urodził się Konstanty Pawłowicz Romanow, w latach 1815-1830 naczelny wódz wojsk Królestwa Polskiego i faktyczny jego wielkorządca.

1808Została zawarta umowa między Napoleonem Bonaparte a rządem Księstwa Warszawskiego o przyjęciu na żołd francuski 8 tysięcy żołnierzy polskich.

1851 - W Poszawszu na Żmudzi urodził się Stanisław Witkiewicz, malarz, pisarz, krytyk i teoretyk sztuki, twórca stylu zakopiańskiego w architekturze.

1892 - W Stanisławowie urodził się Stanisław Sosabowski, generał WP, dowódca 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej, która wzięła udział w największej w II wojnie światowej operacji powietrzno-desantowej sprzymierzonych; jej celem było opanowanie mostów na Renie w pobliżu holenderskiego Arnhem.

1900 - W Bronowie koło Łomży urodziła się Tola Mankiewiczówna, aktorka, piosenkarka; wystąpiła m.in. w filmach „Pani minister tańczy”, „Manewry miłosne” i „Co mój mąż robi w nocy”.

1907 - Założono poznański klub sportowy KS Normania (obecnie KS Posnania).

1908 - Polscy studenci na Uniwersytecie w Petersburgu założyli Korporację Akademicką „Sarmatia'.

1913 - W Krakowie zainaugurowano Mistrzostwa Galicji w piłce nożnej.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: oddziały polskie dowodzone przez gen. Edwarda Śmigłego-Rydza zajęły Kijów.

1923 - W Warszawie urodził się Izaak Celnikier, malarz, grafik.

1932 - W Warszawie urodził się Stanisław Niwiński, aktor.

1933 - Stanisław Skarżyński ustanowił lotniczy rekord świata przelatując samotnie samolotem RWD-5 nad południowym Atlantykiem z St. Louis w Senegalu do Maceió w Brazylii.

1933 - W Warszawie urodził się Jerzy Molga, aktor.

1933 – Urzędujący prezydent RP Ignacy Mościcki został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na II kadencję.

1940 - Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich pod dowództwem gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza przypłynęła do norweskiego portu Harstad; polska formacja została włączona do alianckiego Korpusu Ekspedycyjnego walczącego z wojskami niemieckimi pod Narwikiem w Norwegii.

1943 - W czasie powstania w getcie warszawskim w otoczonym przez Niemców bunkrze przy ul. Miłej wraz z kilkudziesięcioma bojowcami popełnił samobójstwo komendant Żydowskiej Organizacji Bojowej Mordechaj Anielewicz.

1943 - W czasie powstania w getcie warszawskim zginął Władysław Szlengel, poeta, autor piosenek i utworów satyrycznych.

1943 - Stacjonujący w Puszczy Nalibockiej oddział sowieckiej i żydowskiej partyzantki wymordował 128 polskich mieszkańców miejscowości Naliboki.

1945 - Na żądanie Stalina została powtórzona kapitulacja Niemiec: W Karlhorst, na przedmieściach Berlina, marszałek Georgij Żukow o godz. 22.30 przyjął bezwarunkową kapitulację niemieckich sił zbrojnych od feldmarszałka Wilhelma Keitla; w Moskwie, ze względu na dwugodzinną różnicę czasu, był już 9 maja. Dzień wcześniej w kwaterze głównej gen. Dwighta D. Eisenhowera we francuskim Reims Alfred Jodl i Hans-Georg von Friedeburg podpisali bezwarunkową niemiecką kapitulację.

1947 - Funkcjonariusze UB zatrzymali rotmistrza Witolda Pileckiego, oficera ZWZ-AK, który w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce przez Niemców do Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie; po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim; w 1948 r. został przez władze komunistyczne skazany na śmierć i stracony.

1952 - Najwyższy Sąd Wojskowy na tajnej rozprawie przeciwko tzw. kierownictwu konspiracji Wojsk Lotniczych skazał sześciu oficerów na karę śmierci; czterech spośród nich walczyło w czasie II wojny światowej w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie; wszyscy skazani zostali rozstrzelani.

1953 - Episkopat Polski przyjął memoriał będący odpowiedzią na ataki wymierzone w Kościół katolicki oraz na próby jego podporządkowania komunistycznym władzom; w ostatnich słowach pisma biskupi stwierdzali: „Rzeczy Bożych na ołtarzu cesarza składać nam nie wolno. Non possumus! (Nie możemy)”.

1953 - W Warszawie zmarł gen. Józef Rybak; oficer austriacki, przed wybuchem I wojny światowej szef Głównego Ośrodka Wywiadowczego w Krakowie; w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca Grupy Operacyjnej 3 Armii; I zastępca Szefa Sztabu Głównego WP (1921-1924), następnie dowódca Okręgu IX w Brześciu nad Bugiem i Inspektor Armii w Warszawie.

1953 - Premiera filmu „Żołnierz zwycięstwa” w reżyserii Wandy Jakubowskiej.

1955 - W Warszawie zmarł Kazimierz Wajda, aktor radiowy i filmowy, odtwórca roli Szczepcia - jednego z lwowskich batiarów w filmach „Włóczęgi” i „Będzie lepiej”.

1971 - Uroczyście otwarto katowicki Spodek, największy i najnowocześniejszy obiekt widowiskowo-sportowy w Polsce, mieszczący do 12 tys. widzów. W wielkiej gali wystąpił zespół „Śląsk”, Anna German oraz Ewa Decówna.

1972 - W Londynie zmarł Bogusław Miedziński, żołnierz Legionów Polskich, podpułkownik WP, polityk, publicysta, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego; poseł na Sejm (1922-1938), senator i marszałek Senatu (1938-1939).

1976 - W Warszawie urodził się Zygmunt Miłoszewski, pisarz, publicysta, współautor scenariuszy filmowych; autor m.in. powieści „Uwikłanie”, „Ziarno prawdy”, „Gniew” i „Bezcenny”.

1989 - Ukazał się pierwszy numer „Gazety Wyborczej”.

1995 - Adam Zieliński został Rzecznikiem Praw Obywatelskich.

2004 - Podczas tłumienia zamieszek wywołanych w czasie juwenaliów przez pseudokibiców na osiedlu akademickim Lumumbowo w Łodzi, w wyniku omyłkowego użycia przez policję ostrej amunicji zginął jeden z kibiców oraz studentka.

2005 - W Warszawie zmarła Małgorzata Lorentowicz, aktorka, odtwórczyni m.in. roli Radczyni w „Weselu” Andrzeja Wajdy, znana także z serialu „W labiryncie” oraz filmu „Cudzoziemka” Ryszarda Bera.

2010 - Nuncjusz apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk mianowany został przez papieża Benedykta XVI metropolitą gnieźnieńskim i prymasem Polski.

2020 – W Warszawie zmarł Włodzimierz Niderhaus, wieloletni dyrektor Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, inicjator i producent wielu filmów. Od 2000 r. do 2017 r. był członkiem Rady Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, a od 2005 r. do 2008 r. - jej sekretarzem.

2022 – W Lublinie zmarł prof. Waldemar Paruch, socjolog, działacz społeczny, szef rządowego Centrum Analiz Strategicznych w latach 2018-2019.

2022 – W Paryżu zmarł Ludwik Lewin, korespondent Polskiej Agencji Prasowej w Paryżu, dziennikarz, poeta, pisarz, korespondent wojenny.



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy