Polska 4 lutego – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika 04-02-2024, 08:00
Artykuł
facebook.com

Tego dnia Związek Pruski wypowiedział posłuszeństwu Zakonowi Krzyżackiemu; Feliks Dzierżyński został aresztowany i osadzony w Cytadeli; w Jałcie rozpoczęła konferencję Wielka Trójka; 17 górników zginęło w wyniku wybuchu metanu w KWK „Mysłowice”; ukazało się ostatnie wydanie dziennika „Wieczór Wybrzeża”; uruchomiono portal Facebook. Urodzili się m. in. Mikołaj Rej, Mikołaj Radziwiłł, Tadeusz Kościuszko, Władysław Podkowiński, Helena Kisiel, Józef Pius Dziekoński, Maria Chwalibóg, Zygmunt Malanowicz, Wanda Rutkiewicz, Stefan Niesiołowski, Andrzej Strzelecki, Grzegorz Jarzyna. Zmarli natomiast: Karol Hubert Rostworowski, Kazimierz Orzechowski, Jan Bułhak, Ksawery Tartakower, Janusz Warnecki, Stefan Meller, Antoni Krauze, Wojciech Pokora oraz Jerzy Osiatyński.

1339 - W Warszawie przed trybunałem papieskim rozpoczął się proces polsko-krzyżacki dotyczący spornych terytoriów.

1454 - Związek Pruski wypowiedział posłuszeństwo Zakonowi Krzyżackiemu; wybuchło powstanie przeciwko krzyżakom, które rozpoczęło wojnę trzynastoletnią.

1505 - W Żurawnie pod Haliczem urodził się Mikołaj Rej, pisarz, humanista, wyznawca kalwinizmu, poseł na sejm, autor „Żywota człowieka poczciwego”, „Krótkiej rozprawy między trzema osobami: Panem, Wójtem a Plebanem”; część źródeł jako datę urodzin Reja podaje 28 stycznia.

1515 - W Nieświeżu urodził się Mikołaj Radziwiłł zwany „Czarnym”, magnat litewski, marszałek wielki i kanclerz wielki litewski, wojewoda wileński, wyznawca i propagator arianizmu, twórca potęgi rodu Radziwiłłów.

1746 - W Mereczowszczyźnie na Polesiu urodził się Tadeusz Kościuszko, uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, generał, Naczelnik Sił Zbrojnych Narodowych w powstaniu w 1794 r.

1866 - W Warszawie urodził się Władysław Podkowiński, malarz, autor m.in. obrazu „Szał uniesień”.

1889 - W Dębowej Górze koło Skierniewic urodził się Ryszard Bolesławski, reżyser teatralny i filmowy, aktor; w latach 30. realizował filmy w Hollywood, współpracując z największymi gwiazdami. Do jego najbardziej znanych dzieł należą „Cud nad Wisłą”, „Ostatnia cesarzowa”, „Nędznicy”.

1900 - W Warszawie urodził się Mieczysław Jurgielewicz, malarz, grafik.

1900 - Feliks Dzierżyński został aresztowany i osadzony w X pawilonie Cytadeli Warszawskiej.

1918 - Rada Regencyjna powołała Radę Stanu Królestwa Polskiego.

1919 - Wołomin otrzymał prawa miejskie.

1921 – Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę o powołaniu Orderu Odrodzenia Polski, a Order Orła Białego odnowiono jako najwyższe odznaczenie państwowe.

1925 - W Lublinie urodziła się Helena Kisiel, historyk, archiwistka, działaczka społeczna.

1927 - W Warszawie zmarł Józef Pius Dziekoński, architekt, projektant wielu neogotyckich kościołów m.in. Bazyliki Katedralnej Opieki NMP w Radomiu i Bazyliki Katedralnej św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika w Warszawie.

1929 – Polska ratyfikowała protokół genewski o zakazie stosowania broni chemicznej.

1933 - W Warszawie urodziła się Maria Chwalibóg, aktorka teatralna i filmowa, znana z filmów „Matka Joanna od aniołów” i „Kobieta samotna”.

1938 - W Krakowie zmarł Karol Hubert Rostworowski, dramatopisarz, poeta, publicysta; zwolennik Obozu Wielkiej Polski i Stronnictwa Narodowego; autor sztuk teatralnych „Judasz z Kariothu” i „Niespodzianka”.

1938 - Na Wileńszczyźnie urodził się Zygmunt Malanowicz, aktor znany z filmów „Nóż w wodzie”, „Polowanie na muchy”, „Jarosław Dąbrowski”, „Tulipany”.

1941 - Premiera radzieckiego, antypolskiego filmu propagandowego Wiatr ze Wschodu w reżyserii Abrama Rooma, którego celem było uzasadnienie napaści na Polskę w 1939 roku i wzbudzenie nienawiści wobec narodu polskiego.


1942 - W Warszawie zmarł prof. Kazimierz Orzechowski, kierownik Katedry i Kliniki Neurologicznej oraz dziekan Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, prezes Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.

1943 - W Płungianach na Żmudzi urodziła się Wanda Rutkiewicz, alpinistka, która jako trzecia kobieta i pierwsza Europejka stanęła na wierzchołku najwyższego szczytu świata - Mount Everest; zdobyła osiem z 14 ośmiotysięczników.

1943 - Porażka oddziału AK por. Piotra Złomańca „Podlaskiego” w bitwie pod Lasowcami (obecnie Lasowe, część wsi Stara Huta) na Zamojszczyźnie.

1944 - W Kałęczewie k. Łodzi urodził się Stefan Niesiołowski, entomolog, działacz opozycji antykomunistycznej; współzałożyciel organizacji Ruch (1965); w 1971 r. skazany na siedem lat więzienia za „czynienie przygotowań do obalenia ustroju socjalistycznego przemocą”; od 1977 r. członek ROPCiO; od 1980 r. w NSZZ „Solidarność”, w Zarządzie Regionu Ziemia Łódzka; internowany w stanie wojennym; działacz podziemnej „S”; współzałożyciel ZChN (1989); poseł, senator; polityk Platformy Obywatelskiej, od września 2016 r. członek koła poselskiego Europejscy Demokraci.

1945 - W Jałcie rozpoczęła się konferencja „Wielkiej Trójki”, w której wzięli udział Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt i Józef Stalin; w wyniku zawartego porozumienia Polska po wojnie znalazła się w strefie wpływów Związku Sowieckiego, o co zabiegał Józef Stalin; Rząd RP na Uchodźstwie uznał ten fakt za zdradę ze strony dotychczasowych aliantów.

1945 - W Krakowie ukazał się pierwszy numer „Dziennika Polskiego”.

1947 - Rozpoczęło się inauguracyjne posiedzenie Sejmu Ustawodawczego. Na stanowisko marszałka został wybrany Władysław Kowalski.

1949 - Sejm uchwalił ustawę o Funduszu Wczasów Pracowniczych (FWP).

1950 - W Giżycku zmarł Jan Bułhak, artysta fotograf, teoretyk, krytyk i publicysta, określanym mianem „ojca polskiej fotografii”.

1951 - W Krakowie ukazał się pierwszy numer tygodnika społeczno-literackiego „Życie Literackie”.

1951 - Na podstawie uchwały podjętej podczas Walnego Zebrania PZPN doszło do rozwiązania Związku i powołania Sekcji Piłki Nożnej, jako społecznej organizacji podlegającej Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej.

1952 - W Warszawie urodził się Andrzej Strzelecki, reżyser, aktor, satyryk, wieloletni dyrektor teatru Rampa.

1956 - W Paryżu zmarł Ksawery Tartakower, szachista polski pochodzenia żydowskiego, sześciokrotny reprezentant Polski na olimpiadach szachowych, członek „złotej” drużyny polskiej na olimpiadzie w 1930 roku; od II wojny światowej pozostawał na emigracji.

1966 - Premiera filmu Niedziela sprawiedliwości w reżyserii Jerzego Passendorfera.

1968 - W Chorzowie urodził się Grzegorz Jarzyna, reżyser teatralny i operowy, związany z TR Warszawa; reżyseruje w oparciu o teksty klasyczne, które poddaje reinterpretacji („Bzik tropikalny” wg Witkacego, „Magnetyzm serca” na podstawie „Ślubów panieńskich” Aleksandra Fredry); autor adaptacji wielkich powieści europejskich („Doktor Faustus” Tomasza Manna, „Książę Myszkin” wg „Idioty” Fiodora Dostojewskiego), a także głośnych tekstów współczesnych („Niezidentyfikowane szczątki ludzkie” Brada Frasera, „4.48 Psychosis” Sary Kane), jak również oper („Gracz” Prokofiewa, „Dziecko i czary” Maurice'a Ravela oraz „Karzeł” Aleksandra Zemlinsky'ego); jest autorem sztuk teatralnych: „Medea Project” i „Areteia” oraz librett do oper Zygmunta Krauzego „Iwona, księżniczka Burgunda” i „Pułapka”.

1970 - W Warszawie zmarł Janusz Warnecki (właśc. Jan Kozłowski), aktor teatralny i filmowy, reżyser, profesor warszawskiej PWST, znany z filmów „Zejście do piekła”, „Mistrz”.

1987 - 17 górników zginęło w wyniku wybuchu metanu i pyłu węglowego w KWK „Mysłowice”.

1989 - W Warszawie rozpoczął się III Kongres Konfederacji Polski Niepodległej, który po kilku godzinach został przerwany przez interwencję milicji.

1990 - Premiera filmu Bal na dworcu w Koluszkach w reżyserii Filipa Bajona.

1994 - Sejm RP przyjął ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

2002 - Ukazało się ostatnie wydanie gdańskiego dziennika „Wieczór Wybrzeża”.

2004 - Uruchomiono portal społecznościowy Facebook; jego twórcą jest Mark Zuckerberg; portal liczy ponad miliard użytkowników.

2007 - Polscy piłkarze ręczni zdobyli srebrne medale na rozgrywanych w Niemczech Mistrzostwach Świata, przegrywając w meczu finałowym z gospodarzami 24:29.

2008 - - W Warszawie zmarł Stefan Meller, historyk, dyplomata; ambasador RP we Francji i Rosji, minister spraw zagranicznych (2005-2006); wykładowca historii, prorektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, redaktor naczelny miesięcznika historycznego „Mówią wieki”.

2009 - W Warszawie zmarł Witold Zalewski, pisarz, autor powieści socrealistycznych „Traktory zdobędą wiosnę”, „Urodzaj”, dziennikarz, kierownik literacki Zespołu Filmowego „Tor”.

2018 – W wieku 78 lat zmarł Antoni Krauze, reżyser, scenarzysta; autor m.in. filmów „Czarny czwartek. Janek Wiśniewski padł”, „Smoleńsk” i serialu „Akwarium”. Urodził się 4 stycznia 1940 roku w Warszawie.

2018 – W Warszawie – w wieku 83 lat - zmarł Wojciech Pokora, aktor i reżyser teatralny, filmowy oraz kabaretowy. Urodził się 2 października 1934 roku w Warszawie. W 1958 roku ukończył Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie; dołączył do zespołu stołecznego Teatru Dramatycznego, gdzie grał przez 26 lat. W latach 1984-1990 występował w Teatrze Nowym, a w latach 1990-2001 był aktorem warszawskiego Teatru Kwadrat. Występując w spektaklach Teatru Telewizji Pokora, wcielił się m.in. w: Papkina w „Zemście” Fredry (1972), Żewakina w „Ożenku” Gogola (1976), Tobiasza w „Gwałtu, co się dzieje” Fredry (1992), adwokata w „Diabelskim nasieniu” Breszana (2001). Największą popularność przyniosły Pokorze jednak występy przed kamerą. Debiutował epizodem w komedii „Mąż swojej żony” Stanisława Barei (1960), tego samego roku zagrał w „Zezowatym szczęściu” Andrzeja Munka. Jako tajny agent pojawił się w kolejnej komedii Barei, „Małżeństwie z rozsądku” (1966). Zagrał też w „Hydrozagadce” Andrzeja Kondratiuka (1970) i zasadniczego porucznika Zubka w serialu „Przygody psa cywila” Krzysztofa Szmagiera (1970). u Barei zagrał także m.in. w „Poszukiwany, poszukiwana” (1972), „Nie ma róży bez ognia” (1974), „Brunecie wieczorową porą” (1976), „Misiu” (1980) i serialu telewizyjnym „Alternatywy 4” (1983). Pamiętne role stworzył także w serialu „40-latek” w reżyserii Jerzego Gruzy (1975-1977) i „Kariera Nikodema Dyzmy” Jana Rybkowskiego i Marka Nowickiego wg prozy Tadeusza Dołęgi-Mostowicza (1980). Brawurową rolą Pokory był hrabia Żorż Ponimirski z „Kariery Nikodema Dyzmy”. Miał na swoim koncie występy w kabaretach Owca i Dudek, udział w telewizyjnym Kabarecie Olgi Lipińskiej. W 1978 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, natomiast w grudniu 2013 roku aktor otrzymał medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

2022 – W Pekinie rozpoczęły się XXIV Zimowe Igrzyska Olimpijskie. W ich trakcie Polacy zdobyli jeden brązowy medal.

2022 – W Warszawie zmarł prof. Jerzy Osiatyński, ekonomista, były minister finansów (1992-1993) i doradca prezydenta Bronisława Komorowskiego, członek Rady Polityki Pieniężnej (2013-2019).

 

Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy