Polska 22 stycznia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia pruscy żołnierze w Fiszewie zabili na 8 polskich weteranów Powstania Listopadowego; wybuchło Powstanie Styczniowe; Thomas Woodrow Wilson w orędziu ogłosił, że powinna powstać zjednoczona, niezawisła Polska; 13-letni Antoni Petrykiewicz został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari; otwarto Obserwatorium Meteorologiczne Kasprowy Wierch; władze komunistyczne ogłosiły oficjalne, sfałszowane, wyniki wyborów do Sejmu. Urodzili się m. in. Bolesław Leśmian, Zygmunt Nowakowski, Stefan Wincenty Frelichowski, Ludwik Krempa, Krzysztof Kamil Baczyński, Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Michał Urbaniak. Zmarli natomiast: Gabriel Czechowicz, Stanisław Staszewski, Stanisław Karolkiewicz, Lucyna Winnicka oraz Henryk Jerzy Chmielewski.

1261 - Wołczyn otrzymał prawa miejskie.

1832 - W dokonanej przez pruskich żołnierzy masakrze w Fiszewie (obecnie województwo warmińsko-mazurskie) zginęło 8 polskich weteranów powstania listopadowego, a 12 odniosło ciężkie obrażenia.

1863 - Wybuch Powstania Styczniowego: Komitet Centralny Narodowy wydał manifest, w którym ogłosił się Tymczasowym Rządem Narodowym i wezwał „naród Polski, Litwy i Rusi” do walki.

1877 - W Warszawie urodził się Bolesław Leśmian, poeta, prozaik, eseista, krytyk literacki; autor tomików poezji m.in. „Sad rozstajny”, „Łąka”, „Napój cienisty”, „Dziejba leśna”.

1891 - W Krakowie urodził się Zygmunt Nowakowski, pisarz, dziennikarz, reżyser, aktor Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie, w latach 1926-1929 jego dyrektor; w czasie II wojny światowej członek Rady Narodowej RP ustanowionej przez prezydenta Władysława Raczkiewicza; redaktor emigracyjnych „Wiadomości Polskich, Politycznych i Literackich”; po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii; wieloletni współpracownik Radia Wolna Europa.

1891 - W Krakowie urodził się Mojżesz Kisling, malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli Ecole de Paris.

1913 - W Chełmży koło Torunia urodził się Stefan Wincenty Frelichowski, harcerz, katolicki ksiądz, kapelan Chorągwi Pomorskiej ZHP; więzień niemieckich obozów koncentracyjnych; zmarł w KL Dachau w lutym 1945 r.; beatyfikowany w 1999 r.

1916 - W Sanoku urodził się Ludwik Krempa, pilot, uczestnik kampanii polskiej 1939 roku, lotnik 304 Dywizjonu Bombowego „Ziemi Śląskiej”; po zakończeniu wojny pozostał w Wielkiej Brytanii; pod koniec lat 80. powrócił do Polski i zamieszkał w Krakowie; odznaczony m.in. Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, a w 2015 r. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł przeżywszy 100 lat.

1917 - Prezydent USA Thomas Woodrow Wilson wygłosił orędzie do Senatu, w którym przedstawił propozycje pokojowe, stwierdzając, że „powinna powstać zjednoczona, niezawisła i autonomiczna Polska”.

1920 - Trzynastoletni obrońca Lwowa Antoni Petrykiewicz został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, zostając jego najmłodszym kawalerem w historii.

1921 - W Warszawie urodził się Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, podharcmistrz Szarych Szeregów, żołnierz Armii Krajowej; poległ w czasie Powstania Warszawskiego walcząc w szeregach batalionu „Parasol”; do jego najbardziej znanych wierszy należą „Sur le pont d'Avignon”, „Z głową na karabinie”, „Mazowsze”, „Elegia”, „Poległym”, „Bajka”.

1923 - W Warszawie urodził się Krzysztof Dunin-Wąsowicz, historyk, varsavianista, działacz PPS, profesor Instytutu Historii PAN; w czasie II wojny światowej żołnierz AK, współpracownik Rady Pomocy Żydom „Żegota”; więzień niemieckiego obozu KL Stutthof; odznaczony medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

1925 - Warszawska Rada Miejska podjęła decyzję o wykupieniu majątków w Okęciu, Paluchu i Służewcu pod budowę lotniska i obiektów sportowych.

1938 - W Warszawie zmarł Gabriel Czechowicz, prawnik, minister skarbu (1926-1929); w 1929 r. postawiony przed Trybunałem Stanu za przekazanie z budżetu państwa do dyspozycji premiera Józefa Piłsudskiego 8 mln zł na akcję wyborczą BBWR; sprawa ministra Czechowicza była w II RP jedynym postępowaniem przed Trybunałem Stanu.

1938 - Otwarto Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne Kasprowy Wierch.

1939 - W rozegranym w Paryżu pierwszym w historii meczu piłkarskim pomiędzy obiema drużynami reprezentacja Francji pokonała reprezentację Polski 4:0.

1943 - Rozkaz Komendanta Armii Krajowej gen. Stefana Roweckiego „Grota” formalnie powołujący Kedyw - Kierownictwo Dywersji; Kedyw działał na szczeblu Komendy Głównej oraz komend obszarów, okręgów, inspektoratów i obwodów, jego organizację rozpoczęto pod koniec 1942 r.; pierwszym komendantem Kedywu KG AK był płk August Emil Fieldorf „Nil” (1942-1944).

1943 - W nocy z 22 na 23 stycznia dowodzony przez Izraela Ajzenmana ps. „Lew” oddział Gwardii Ludowej dokonał mordu na 7 mieszkańcach Drzewicy (powiat opoczyński) – działaczach i żołnierzach podziemia narodowego. Część ofiar zabito strzałami w tył głowy, pozostałych zamordowano, rozbijając im głowy kolbami. Ajzenman po wojnie robił karierę w UB, gdzie dosłużył się stopnia porucznika, a po zwolnieniu zmienił nazwisko na Julian Kaniewski.

1943 - W Warszawie urodził się Michał Urbaniak, muzyk jazzowy, skrzypek, saksofonista, kompozytor.

1945 - Gołańcz, Kcynia, Margonin, Milicz, Odolanów, Olsztyn, Pasym, Pobiedziska, Pyskowice, Rawicz, Stary Sącz i Września zostały ajęte przez oddziały Armii Czerwonej.

1946 - Dekret Krajowej Rady Narodowej „o utworzeniu Najwyższego trybunału Narodowego dla sądzenia hitlerowskich zbrodniarzy wojennych i osób odpowiedzialnych za klęskę 1939 r.”.

1947 - Władze komunistyczne ogłosiły oficjalne, sfałszowane, wyniki wyborów do Sejmu Ustawodawczego. Poinformowano, że frekwencja wyborcza wynosiła 89,9%. Na listę Bloku Demokratycznego miano oddać 80,1% głosów, na PSL – 10,3%, SP – 4,7%, PSL „Nowe Wyzwolenie” 3,5%. Inne listy - 1,4% głosów. Wybory te kończyły pierwszy etap wprowadzania stalinizmu w Polsce.

1954 - Przy Placu Powstańców Warszawy 7 uruchomiono Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny z własnym zespołem dziennikarskim.

1957 - W Warszawie został uprowadzony, a następnie zamordowany, 16-letni Bohdan Piasecki, syn Bolesława Piaseckiego - przewodniczącego PAX-u, w latach 30. jednego z przywódców Obozu Narodowo-Radykalnego, twórcy ONR-Falanga; motywy zabójstwa do dziś nie zostały wyjaśnione, wiele wskazuje jednak na to, że miało ono charakter polityczny.

1971 - W Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego rozpoczął się strajk okupacyjny.

1973 - W Paryżu zmarł Stanisław Staszewski, poeta, bard; twórca piosenek m.in. „Celina”, „Inżynierowie z Petrobudowy” i „Baranek”.

1978 - W Warszawie grupa intelektualistów związanych z opozycją polityczną założyła Towarzystwo Kursów Naukowych, zajmujące się organizowaniem niezależnych wykładów i dyskusji.

1978 - Piętnaście osób zginęło, a czternaście odniosło obrażenia w wyniku zderzenia autobusu rejsowego PKS z sowiecką ciężarówką wojskową w Osiecznicy koło Krosna Odrzańskiego.

1983 - Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ „Solidarność” wydała oświadczenie programowe „Solidarność dziś".

1999 - Sejm RP przyjął ustawę o ochronie informacji niejawnych.

2009 - W Warszawie zmarł Stanisław Karolkiewicz, ps. Szczęsny, od września 1939 r. działał w antysowieckiej partyzantce; w latach 1940-1941 więziony przez NKWD; żołnierz AK; w 1947 r. skazany przez władze komunistyczne na karę 13 lat więzienia; zwolniony w październiku 1955 r.; współzałożyciel Światowego Związku Żołnierzy AK, w latach 1995-2005 jego prezes.

2013 - W Warszawie zmarła Lucyna Winnicka, aktorka, znana m.in. z ról filmach Jerzego Kawalerowicza „Pociąg” oraz „Matka Joanna od Aniołów”.

2021 – W Warszawie zmarł rysownik Henryk Jerzy Chmielewski, słynny Papcio Chmiel, autor serii komiksów o przygodach Tytusa, Romka i A'Tomka, Powstaniec Warszawski. Kawaler Orderu Orła Białego.

Źródło: PAP