Polska 22 marca – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 22-03-2024, 08:00
Artykuł
facebook.com

Tego dnia władze carskie aresztowały w Wilnie Józefa Piłsudskiego; w Zakopanem otwarta została Wielka Krokiew; ukazał się pierwszy numer „Słowa Powszechnego”; Sejm przyjął ustawę o likwidacji RSW „Prasa-Książka-Ruch”; statek TSS „Stefan Batory” został przekazany na złom. Urodzili się m. in. Krzysztof Radziwiłł, Joachim Lelewel, Bpgusław Miedziński, Stefan Janus, Halina Mikołajska, Wojciech Ziembiński, Ewa Łętowska, Marek Bliziński, Bogusław Wołoszański, Jacek Kaczmarski, Robert Janowski, Katarzyna Figura. Zmarli natomiast: Henryk Kietlicz, Konstanty Kalinowski, Tadeusz Ludwik Piskor, Henryk Floyar-Rajchman, Jakub Karpiński, Edward Moskal oraz Zbigniew Wójcik.

1219 - Zmarł Henryk Kietlicz, arcybiskup gnieźnieński od 1199 r.; zwolennik reform gregoriańskich i uniezależnienia Kościoła od władzy świeckiej.

1585 - Urodził się Krzysztof Radziwiłł, od 1615 roku hetman polny litewski, od 1633 wojewoda wileński, od 1635 roku hetman wielki litewski, dowódca wojskowy w czasie wojen szwedzkich 1617-1629 oraz w wojnie smoleńskiej z Rosją.

1609 - W Krakowie urodził się przyszły król Polski Jan II Kazimierz Waza.

1786 - W Warszawie urodził się Joachim Lelewel, historyk, bibliograf, numizmatyk, działacz niepodległościowy, członek Rządu Narodowego w czasie Powstania Listopadowego; „Nauka była zatrudnieniem całego mego życia, jest ona moją drugą ojczyzną” - mawiał o sobie.

1822 - Aleksandrów Łódzki otrzymał prawa miejskie.

1840 – Święcenia kapłańskie przyjął Józef Michał Krüger, rodowity fromborczanin, kanonik warmiński od 1863r., fundator stypendiów, których celem było m.in. wspieranie studentów i pobożnych celów.

1841 - Na pola koło dzisiejszej wsi Wilkanowo (województwo lubuskie) spadł meteoryt.

1864 - W Wilnie powieszony został przez władze carskie Konstanty „Kastuś” Kalinowski, jeden z przywódców Powstania Styczniowego, komisarz Rządu Narodowego na Litwę.

1887 - Władze carskie aresztowały w Wilnie Józefa Piłsudskiego, a następnie przewiozły go do twierdzy pietropawłowskiej w Petersburgu; Piłsudski w Wilnie związał się z konspiracyjną grupą, która współdziałała z frakcją terrorystyczną „Narodnej Woli”; nie mając świadomości, że planuje ona zamach na cara Aleksandra III, został zamieszany w jego przygotowanie.

1891 - W Miastkowie koło Garwolina urodził się Bogusław Miedziński, żołnierz Legionów Polskich, podpułkownik WP, polityk, publicysta, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego; poseł na Sejm (1922-38), senator i marszałek Senatu (1938-39).

1910 - W Woli Duchackiej pod Krakowem urodził się Stefan Janus, pilot, major WP i podpułkownik RAF, dowódca 315 dywizjonu myśliwskiego i 1 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego (dywizjony 303, 316, 317), więzień Stalagu Luft III w Żaganiu.

1915 - I wojna światowa: Kapitulacja austriackiej załogi Twierdzy Przemyśl; do rosyjskiej niewoli dostało się 120 tys. żołnierzy.

1925 - W Krakowie urodziła się Halina Mikołajska, aktorka teatralna i filmowa, pedagog, członek KSS KOR, znana m.in. z ról w filmach „Nikt nie woła”, „Drugi brzeg”, „Bilans kwartalny”; po 1976 represjonowana przez władze PRL, internowana w stanie wojennym.

1925 - W Łodzi odsłonięto Grób Nieznanego Żołnierza.

1925 - W Gniewie na Pomorzu urodził się Wojciech Ziembiński, działacz niepodległościowy, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników; od 1977 r. członek Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela; w czasie stanu wojennego aresztowany; w 1983 r. założyciel Kongresu Solidarności Narodu, przekształconego w 1989 r. w Stronnictwo Wierności Rzeczypospolitej - KSN; inicjator i przewodniczący Rady Fundacji Poległym i Pomordowanym na Wschodzie.

1925 - W Zakopanem uroczyście otwarta została Wielka Krokiew, największa skocznia narciarska w Polsce.

1925 - W Krakowie urodziła się Marta Stebnicka, aktorka, piosenkarka, reżyserka, wykładowca krakowskiej PWST.

1925 - W Nervi we Włoszech zmarł Julian Marchlewski, współorganizator SDKPiL (1893) i Związku Spartakusa w Niemczech (1916); od 1918 r. w Rosji sowieckiej, jeden z założycieli Międzynarodówki Komunistycznej; w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. przewodniczący Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski w Białymstoku.

1928 - Rozporządzenie prezydenta RP o utworzeniu państwowego przedsiębiorstwa „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”.

1933 - W Dachau pod Monachium powstał pierwszy niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny; w ciągu 12 lat przez KL Dachau i jego podobozy przeszło łącznie ponad 200 tys. osób z całej okupowanej przez III Rzeszę Europy, w tym z Polski; do wyzwolenia obozu przez Amerykanów 29 kwietnia 1945 r. śmierć poniosło w nim - według danych muzeum Dachau - 41 500 osób.

1935 – Ustka otrzymała prawa miejskie.

1936 - Początek strajku okupacyjnego 1100 górników w KWK „Śląsk” w Chropaczowie przeciwko planom zwolnień pracowników.

1940 - Początek kilkudniowych zamieszek antyżydowskich na ulicach Warszawy; w czasie rozruchów inspirowanych przez Niemców rabowano żydowskie mieszkania, sklepy, bito przechodniów – Żydów. Część przechodniów stanęła w obronie rabowanych żydowskich sklepów.

1940 - W Warszawie urodziła się Ewa Łętowska, prawniczka, specjalistka w zakresie prawa cywilnego, profesor Instytutu Nauk Prawnych PAN; rzecznik praw obywatelskich (1987-1992), sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego (1999-2002) oraz Trybunału Konstytucyjnego (2002-2011).

1942 – SS rozstrzelało w Wąwolnicy na Lubelszczyźnie 40 (lub według innych źródeł 72 lub 120) Żydów.

1943 - Niemcy dokonali pacyfikacji wsi Chatyń na Białorusi, w wyniku czego życie straciło 149 osób, w tym wiele dzieci. Pacyfikacji dokonał oddział, którym dowodził SS-Brigadeführer Oskar Dirlewanger oraz Batalion Policyjny nr. 118 złożony z niemieckich kolaborantów, członków OUN oraz żołnierzy radzieckich, którzy po wzięciu do niewoli przez Niemców przeszli na ich stronę.

1943 - Niemiecka policja rozstrzelała w Bodzechowie na Kielecczyźnie 130 Żydów.

1944 - W Itzehoe (Niemcy) urodził się Jerzy Janeczek, aktor teatralny i filmowy, odtwórca roli Witii Pawlaka w serii filmów Sylwestra Chęcińskiego „Sami swoi”, „Nie ma mocnych”, „Kochaj albo rzuć”.

1945 - Debiut teatralny Andrzeja Łapickiego – rola Staszka w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Jacka Woszczerowicza na deskach Teatru Wojska Polskiego w Łodzi.

1946 - Założono klub sportowy Górnik Wałbrzych.

1947 - W Warszawie ukazał się pierwszy numer „Słowa Powszechnego” dziennika PAX.

1947 - W Warszawie urodził się Marek Bliziński, gitarzysta jazzowy, kompozytor; grał w zespołach m.in. Michała Urbaniaka, Jana Ptaszyna Wróblewskiego.

1950 - W Piotrkowie Trybunalskim urodził się Bogusław Wołoszański, dziennikarz, popularyzator historii, autor cyklu programów „Sensacje XX wieku”.

1951 - W Londynie zmarł gen. Tadeusz Ludwik Piskor, w latach 1926-31 szef Sztabu Generalnego (od 1928 r. Sztabu Głównego); w czasie kampanii polskiej w 1939 r. dowódca Armii „Lublin”, w połowie września podporządkowano mu również Armię "Kraków".

1951 - W Nowym Jorku zmarł Henryk Floyar-Rajchman, działacz niepodległościowy, polityk, dyplomata, major Wojska Polskiego, członek rządów Leona Kozłowskiego i Walerego Sławka, współorganizator ewakuacji rezerw złota Banku Polskiego w 1939 roku.

1951 - Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Wojskowej Akademii Technicznej oraz ustawę o utworzeniu Akademii Wojskowo-Politycznej.

1957 - W Warszawie urodził się Jacek Kaczmarski, poeta, pieśniarz, bard „Solidarności”, członek popularnego trio (z Przemysławem Gintrowskim i Zbigniewem Łapińskim). Najsłynniejszym utworem Kaczmarskiego były „Mury”, piosenka stała się hymnem „Solidarności” i symbolem antykomunistycznej opozycji.

1957 - Sejm zatwierdził dekret o przywróceniu nazwy miastu Katowice i województwu katowickiemu; po śmierci Stalina w marcu 1953 r. Rada Państwa podjęła decyzję o przemianowaniu Katowic na Stalinogród.

1961 - W Inowrocławiu urodził się Robert Janowski, piosenkarz, aktor, prezenter telewizyjny; popularność przyniosła mu rola Jana w musicalu „Metro”.

1962 - W Warszawie urodziła się Katarzyna Figura, aktorka, gwiazda polskiego kina, znana m.in. z filmów „Pociąg do Hollywood”, „Kingsajz”, „Ajlawiu”, „Historie miłosne”, „Ubu król”, „Żurek”, „Panie Dulskie”.

1963 - Premiera filmu Jerzego Passendorfera „Zerwany most”.

1981 - Premiera 1. odcinka serialu telewizyjnego Tylko Kaśka w reżyserii Włodzimierza Haupego.

1987 - Trener kolarski Andrzej Imosa, podczas przejazdu treningowego wraz z grupą podopiecznych przez miejscowość Rudka Bałtowska koło Ostrowca Świętokrzyskiego, został zaatakowany przez pijanego napastnika, wskutek czego przewrócił się z rowerem i odniósł śmiertelne obrażenia głowy (zmarł 6 kwietnia).

1987 - W Warszawie odbyły się 15. Mistrzostwa Świata w Biegach Przełajowych.

1990 - Sejm przyjął ustawę o likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”. Członkiem pierwszej komisji likwidacyjnej, powołanej przez premiera Tadeusza Mazowieckiego, był m.in. Donald Tusk.

1991 – Sejm przyjął ustawę „Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych”, tworząc ramy prawne dla rynku kapitałowego w Polsce.

1995 - Premiera filmu „Faustyna” w reżyserii Jerzego Łukaszewicza.

1999 - Postała Fundacja ITAKA organizacja pozarządowa zajmująca się poszukiwaniem osób zaginionych.

2000 - Statek pasażerski TSS Stefan Batory został przekazany na złom do tureckiej stoczni.

2003 - W Warszawie zmarł Jakub Karpiński, socjolog, historyk, politolog, działacz opozycji antykomunistycznej, członek Towarzystwa Kursów Naukowych.

2005 - W Chicago zmarł Edward Moskal, przedsiębiorca, prezes Kongresu Polonii Amerykańskiej w latach 1988-2005.

2009 – Otwarto Muzeum Dobranocek w Rzeszowie.

2010 - We Wrocławiu zmarł Ignacy Rutkiewicz, dziennikarz, w latach 1982-90 redaktor naczelny miesięcznika „Odra”, w latach 1990-94 prezes Polskiej Agencji Prasowej, prezes Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich.

2014 - Zmarł Zbigniew Wójcik, historyk, badacz dziejów XVI-XVII w.; żołnierz Armii Krajowej.



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy