Polska 21 stycznia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia Józef Piłsudski wydał rozkaz o zaliczeniu do szeregów WP weteranów Powstania Styczniowego; strażnicy z SS zamordowali 19 niezdolnych do chodzenia więźniów ewakuowanych z Auschwitz; rozpoczął się proces księży krakowskich oskarżonych m.in. o szpiegostwo na rzecz USA; na plebanii odnaleziono zwłoki zamordowanego księdza Stefana Niedzielaka; we Wrocławiu i w Legnicy zanotowano rekordową temperaturę stycznia (+19,7 °C). Urodzili się m. in. Wincenty Witos, Włodzimierz Zagórski, Janusz Meissner, Alfred Szklarski, Lechosław Goździk, Anna Polony, Bogusław Mec, Jacek Wójcicki. Zmarli natomiast: Józef Hauke-Bosak, Stanisław Młodożeniec, Stanisław Grzesiuk, Irena Jarocka, Bogusław Kaczyński oraz Erwin Sówka.

1833 - W Paryżu został utworzony Związek Jedności Narodowej z księciem Adamem Jerzym Czartoryskim na czele.

1850 - W Maluszynie koło Radomska urodził się Józef Ostrowski, ziemianin, członek Stronnictwa Polityki Realnej; poseł do rosyjskiej Dumy (1906-1910); w latach 1917-1918 w składzie Rady Regencyjnej.

1870 - W Paryżu zmarł Aleksander Hercen, rosyjski pisarz, myśliciel, działacz polityczny i społeczny, wydawca słynnego pisma rewolucyjnego „Kołokoł” („Dzwon”), współorganizator tajnej organizacji rewolucyjnej Ziemla i Wola; orędownik sprawy polskiej w okresie Powstania Styczniowego.

1871 - Walcząc po stronie Francji w wojnie z Prusami zginął gen. Józef Hauke-Bosak; w czasie Powstania Styczniowego naczelnik sił zbrojnych województw: krakowskiego i sandomierskiego.

1874 - W Wierzchosławicach koło Tarnowa urodził się Wincenty Witos, przywódca ruchu ludowego, trzykrotny premier II RP, jeden z przywódców Centrolewu, więzień brzeski.

1882 - W Saint-Martin-Lautosque we Francji urodził się Włodzimierz Zagórski, szef sztabu Komendy Legionów Polskich, generał WP; w czasie zamachu majowego stał po stronie rządu; aresztowany 15 maja 1926 r.; po zwolnieniu z więzienia w 1927 r. zaginął w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach.

1898 - Uruchomiono pierwszą linię tramwaju elektrycznego w Legnicy.

1901 - W Warszawie urodził się Janusz Meissner, pilot, pisarz, autor książek o tematyce lotniczej.

1905 - W Krakowie urodziła się Wanda Wasilewska, działaczka socjalistyczna, komunistyczna, pisarka; członek Rady Naczelnej PPS (1934-1937); po wybuchu II wojny światowej przebywała we Lwowie, a następnie w Moskwie; od 1941 r. w WKP(b); w latach 1943-1946 przewodnicząca Związku Patriotów Polskich, organizacji powołanej przez komunistów polskich w ZSRS; wiceprzewodnicząca PKWN (1944).

1912 - W Chicago urodził się Alfred Szklarski, pisarz, autor m.in. cyklu powieści przygodowych dla młodzieży o Tomku Wilmowskim.

1919 - Rozkaz Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego o zaliczeniu do szeregów Wojska Polskiego wszystkich weteranów Powstania Styczniowego.

1920 - Zakończyła się paryska konferencja pokojowa, z udziałem polskiej delegacji, na której podpisano traktat wersalski.

1923 – Odbyło się zebranie organizacyjne Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, organizacji oświatowej związanej z Polską Partią Socjalistyczną. Przewodniczyli mu działacze niepodległościowi senator Bolesław Limanowski i poseł Ignacy Daszyński.

1927 - W Wilnie urodził się Tadeusz Łepkowski, historyk, badacz dziejów Ameryki Łacińskiej i historii Polski XVIII-XIX wieku.

1931 - W Tomaszowie Mazowieckim urodził się Lechosław Goździk, I sekretarz Komitetu Zakładowego PZPR w Fabryce Samochodów Osobowych na Żeraniu w Warszawie; przywódca strajków w październiku 1956 r.

1937 - Premiera filmu „Pani minister tańczy” w reżyserii Juliusza Gardana.

1939 - W Krakowie urodziła się Anna Polony, aktorka teatralna i filmowa, reżyser, przez wiele lat związana z krakowskim Starym Teatrem; pedagog Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie; znana m.in. z roli Anieli Dulskiej w filmie Andrzeja Wajdy „Z biegiem lat, z biegiem dni”.

1940 - W nocy z 21 na 22 stycznia na Podolu w okupowanym przez ZSRS Czortkowie wybuchło antysowieckie powstanie; jego uczestnicy po opanowaniu miasta zamierzali przedostać się do Rumunii.

1941 – W Polskiej Cerekwi (Groß Neukirch) na Opolszczyźnie strażnicy z SS zamordowali 19 niezdolnych do chodzenia więźniów, ewakuowanych z obozu koncentracyjnego Auschwitz.

1943 - Zakończyła się druga akcja wysiedleńcza Żydów z warszawskiego getta, w ramach której Niemcy wywieźli z Umschlagplatz i zgładzili w Treblince ok. 5 tys. osób (18-21 stycznia).

1945 – Gniezno, Inowrocław, Kępno, Myślenice, Namysłów, Nowe Miasto Lubawskie, Olecko, Ostrzeszów, Piechcin, Płock, Rypin, Szubin, Wieliczka i Żnin zostały zajęte przez oddziały Armii czerwonej.

1947 - W Tomaszowie Mazowieckim urodził się Bogusław Mec, piosenkarz, kompozytor, artysta plastyk; do jego największych przebojów należą piosenki „Jej portret”, „Na pozór”, „Z wielkiej nieśmiałości”, „Mały, biały pies”.

1953 - W Krakowie rozpoczął się proces księży krakowskiej Kurii Metropolitalnej oskarżonych przez władze komunistyczne m.in. o szpiegostwo na rzecz Stanów Zjednoczonych. W trakcie brutalnego śledztwa na księdzu Józefie Lelito wymuszono nieprawdziwe zeznanie, jakoby wciągnął do współpracy dwóch krakowskich duchownych. Kolejni aresztowani pod wpływem tortur zeznawali, że krakowska kuria miała realizować uderzającą w interesy ludowej Polski politykę Watykanu. Zapadły trzy wyroki śmierci (skazano księży: Józefa Lelitę, Edwarda Chachlicę i Michała Kowalika) i kary długoletniego więzienia (od 6 do 15 lat); po kilku miesiącach Rada Państwa zamieniła kary śmierci na kary dożywotniego więzienia.

1954 - Kombinat Metalurgiczny w Nowej Hucie otrzymał imię Włodzimierza Lenina.

1959 - W Warszawie zmarł Stanisław Młodożeniec, poeta, prozaik, współtwórca polskiego futuryzmu.

1960 - W Krakowie urodził się Jacek Wójcicki, aktor, piosenkarz, związany z Piwnicą pod Baranami.

1963 - W Warszawie zmarł Stanisław Grzesiuk, pisarz, pieśniarz, „bard z Czerniakowa”; w czasie II wojny światowej więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Dachau i Mauthausen-Gusen; autor książek „Boso, ale w ostrogach”, „Pięć lat kacetu”, „Na marginesie życia”.

1975 - Premiera filmu „Bilans kwartalny” w reżyserii Krzysztofa Zanussiego.

1981 - W Łodzi rozpoczął się strajk studentów, zakończony 17 lutego po rejestracji Niezależnego Zrzeszenia Studentów (NZS).

1985 - Andrzej Czok i Jerzy Kukuczka dokonali pierwszego zimowego wejścia na Dhaulagiri (8167 m) w Himalajach.

1985 - Premiera filmu „Ręce do góry” w reżyserii Jerzego Skolimowskiego.

1989 - Na plebanii kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie odnaleziono zwłoki zamordowanego księdza proboszcza Stefana Niedzielaka - związanego z opozycją, byłego kapelana Armii Krajowej, a następnie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, twórcy Narodowego Sanktuarium Pomordowanych na Wschodzie na Powązkach, współzałożyciela i opiekuna wspólnoty Rodzina Katyńska; sprawcy zbrodni pozostali nieznani.

1990 - We Wrocławiu i w Legnicy zanotowano rekordową temperaturę stycznia dla tych miast (+19,7 °C).

1991 - Został ustanowiony Ordynariat Polowy Wojska Polskiego. Biskupem polowym został ks. Sławoj Leszek Głódź.

1998 – Papież Jan Paweł II rozpoczął podróż apostolską na Kubę.

2000 - Kampinoski Park Narodowy został wpisany na światową listę rezerwatów biosfery UNESCO.

2001 - Premiera filmu Sezon na leszcza w reżyserii Bogusława Lindy.

2008 - Została ujawniona seksafera w Urzędzie Miasta w Olsztynie, w której prezydentowi miasta Czesławowi Małkowskiemu postawiono zarzut o molestowanie seksualne urzędniczek w UM w Olsztynie, a także gwałt na jednej z nich. We wrześniu 2015 roku - po trwającym 4 lata procesie - Sąd Rejonowy w Ostródzie skazał Małkowskiego na karę 5 lat pozbawienia wolności bez zawieszenia i zakazał mu zajmowania przez 6 lat kierowniczych stanowisk w j.s.t. B. prezydent został uznany za winnego zgwałcenia urzędniczki, która była w ostatnich tygodniach ciąży oraz usiłowania gwałtu - czynu tego miał się dopuścić wykorzystując relację zależności. Z powodu przedawnienia umorzone zostały natomiast zarzuty dotyczące molestowania. 20 grudnia 2016 Sąd Okręgowy w Elblągu uchylił wyrok sądu pierwszej instancji i skierował sprawę do ponownego procedowania.

2011 – Adam Małysz wygrał ostatni konkurs Pucharu Świata w skokach narciarskich w karierze na Wielkiej Krokwi w Zakopanem.

2012 - W Warszawie zmarła Irena Jarocka, piosenkarka, wykonawczyni przebojów „Motylem jestem”, „Kocha się raz”, „Odpływają kawiarenki”, „Wymyśliłam Cię”.

2016 - W Warszawie zmarł Bogusław Kaczyński - popularyzator opery, operetki i muzyki poważnej w Polsce, krytyk i publicysta muzyczny, konferansjer, teoretyk muzyki i pianista.

2016 - Premiera filmu sensacyjno-kryminalnego Pitbull. Nowe porządki w reżyserii Patryka Vegi.

2021 – W Katowicach zmarł Erwin Sówka, górnik, malarz prymitywista, współtwórca grupy janowskiej, malarz krajobrazów katowickich dzielnic - Nikiszowca i Janowa.

Źródło: PAP