Polska 20 stycznia – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika 20-01-2024, 08:00
Artykuł
facebook.com

Tego dnia koronowany został Władysław Łokietek; rozporządzenie prezydenta o nowej jednostce monetarnej „złotym”; podczas konferencji w Wannsee zapadła decyzja o „ostatecznym rozwiązaniu problemu żydowskiego”; w Kielcach UB aresztował biskupa Czesława Kaczmarka; podjęto decyzję o ośmioletniej szkole podstawowej oraz czteroletnim liceum ogólnokształcącym; rząd podjął decyzję o budowie elektrowni atomowej w Żarnowcu; sąd ogłosił wyroki w aferze „łowców skór”. Urodzili się m. in. Jerzy Sebastian Lubomirski, Ludwik Solski, Józef Hofmann, Marian Walentynowicz, Jan Kajus Andrzejewski, Janusz Przymanowski, Barbara Rylska. Zmarli natomiast: Stanisław Staszic, Kazimierz Porębski, Wacław Krzeptowski, Józef Cyrankiewicz, Jan Nowak Jeziorański, Bogusława Czuprynówna oraz Maciej Geller.

1320 - W katedrze na Wawelu odbyła się koronacja królewska Władysława I Łokietka i Jadwigi Bolesławówny.

1339 - Sanok otrzymał prawa miejskie.

 

1367 - Król Kazimierz Wielki nadał lwowskiemu biskupowi ormiańskiemu Grzegorzowi przywilej pełnoprawnego osiedlenia się w mieście, pozostania przy swojej wierze, praktykowania jej zgodnie z tradycją i zwyczajami oraz sprawowania jurysdykcji nad ludnością ormiańską zamieszkałą na całym terytorium królestwa.

1616 - W Wiśniczu urodził się Jerzy Sebastian Lubomirski, marszałek wielki koronny, hetman polny koronny, przywódca rokoszu.

1661 - Król Jan II Kazimierz Waza podniósł do rangi uniwersytetu działające we Lwowie Kolegium Jezuitów; 22 listopada 1919 r. rząd RP nadał uczelni nazwę Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie.

1826 - W Warszawie zmarł Stanisław Staszic, działacz oświeceniowy, pisarz, publicysta, filozof, geograf, geolog; autor „Uwag nad życiem Jana Zamoyskiego”, także „Przestróg dla Polski”.

1831 - Gen. Michał Gedeon Radziwiłł został naczelnym wodzem Siły Zbrojnej Narodowej w Powstaniu Listopadowym; funkcję naczelnego wodza pełnił do 26 lutego 1831 r.

1855 - W Gdowie koło Wieliczki urodził się Ludwik Solski, aktor, reżyser, dyrektor Teatru Miejskiego w Krakowie (1905-1913) oraz Teatru Narodowego w Warszawie (1931-1932 i 1936-1938).

1876 - W Krakowie urodził się Józef Hofmann, pianista, kompozytor, wynalazca.

1896 - W Petersburgu urodził się Marian Walentynowicz, architekt, rysownik, autor ilustracji do „Przygód Koziołka Matołka” Kornela Makuszyńskiego; korespondent wojenny. Autor (1941) polskiego Znaku Spadochronowego, „w kształcie spadającego do walki orła”, używanego dumnie do dzisiaj przez polskich spadochroniarzy. Uzupełniony przez znak Polski Walczącej umieszczony w trzymanym w orlich szponach wieńcu - stał się też odznaką Cichociemnych.

1913 - W Villmanstrand w Finlandii urodził się Jan Kajus Andrzejewski „Broda”, harcmistrz, uczestnik kampanii polskiej 1939 r.; żołnierz ZWZ-AK, major WP; w czasie Powstania Warszawskiego dowódca pułku „Broda”; poległ 31 sierpnia 1944 r. w czasie nieudanej próby przebicia się ze Starówki do Śródmieścia.

1922 - W Warszawie urodził się Janusz Przymanowski, pisarz, publicysta, autor m.in. powieści dla młodzieży „Czterej pancerni i pies”.

1924 - Ukazało się „Rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej w przedmiocie systemu monetarnego”, w którym stwierdzano, że nową jednostką monetarną w Rzeczypospolitej Polskiej jest „złoty”.

1933 - W Warszawie zmarł Kazimierz Porębski, wiceadmirał, pierwszy dowódca Marynarki Wojennej RP w okresie międzywojennym.

1936 - W Warszawie urodziła się Barbara Rylska, aktorka.

1942 - Podczas konferencji w Wannsee pod Berlinem Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA) przedstawił plan „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” (Endloesung der Judenfrage), który dotyczył zagłady 11 milionów Żydów.

1945 - W Zakopanem na podstawie wyroku podziemnego sądu oddział Armii Krajowej powiesił Wacława Krzeptowskiego – przywódcę Goralenvolku, organizacji na Podhalu kolaborującej z okupacyjnymi władzami niemieckim.

1945 - W lesie Kosówka pod Grajewem Niemcy dokonali masakry ponad 120 osób, głównie członków miejscowej inteligencji wraz z rodzinami (w tym małymi dziećmi). Fot. ©Zbiory Grajewskiej Izby Historycznej.

1945 - Armia Czerwona zajęła miasta: Brześć Kujawski, Kluczbork, Koło, Konin, Koziegłowy, Radziejów, Olkusz, Nidzica, Nowy Sącz i Włocławek.

1949 - W Szczecinie rozpoczął się IV Walny Zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich, na którym oficjalnie ogłoszono program realizmu socjalistycznego w literaturze polskiej.

1949 - Władysław Gomułka został zdymisjonowany ze stanowisk ministra Ziem Odzyskanych i wicepremiera w pierwszym rządzie Józefa Cyrankiewicza.

1951 - W Kielcach funkcjonariusze UB aresztowali biskupa Czesława Kaczmarka, ordynariusza kieleckiego. We wrześniu 1953r., w trakcie pokazowego procesu, pod wpływem więziennych szykan przyznał się do zarzucanych mu czynów, po czym został skazany na 12 lat więzienia na podstawie fałszywych zarzutów tj. za prowadzanie antypaństwowego i antyludowego ośrodka oraz „za kolaborację z Niemcami, usiłowanie obalenia ustroju PRL i propagandę na rzecz waszyngtońsko-watykańskich mocodawców”.

1957 - Odbyły się wybory do Sejmu PRL.

1958 - Premiera filmu „Pętla” w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.

1961 - W czasie obrad VII Plenum KC PZPR podjęto decyzję o wprowadzeniu ośmioletniej szkoły podstawowej oraz czteroletniego liceum ogólnokształcącego.

1963 - W setną rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego otwarto Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej.

1967 - Premiera filmu kryminalnego Gdzie jest trzeci król w reżyserii Ryszarda Bera.

1971 - Biuro Polityczne KC PZPR podjęło decyzję o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie, finansowanej ze składek społecznych.

1982 - Rząd podjął decyzję o budowie pierwszej w Polsce elektrowni atomowej w Żarnowcu.

1982 - Prokuratura Garnizonowa w Gliwicach umorzyła śledztwo w sprawie śmierci górników z kopalni „Wujek”.

1989 - W Warszawie zmarł Józef Cyrankiewicz - najdłużej urzędujący premier PRL, sprawujący swoją funkcję 21 lat; współodpowiedzialny za stalinowski terror, a także krwawe represje wobec protestujących robotników w 1956 r. i w 1970 r.

1998 -  Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski powołał pierwszą Radę Bezpieczeństwa Narodowego.

2000 - Filmweb jako pierwszy polski serwis internetowy został udostępniony przez protokół WAP.

2002 - Adam Małysz wygrał konkurs Pucharu Świata w skokach narciarskich w Zakopanem.

2005 - W Warszawie zmarł Jan Nowak Jeziorański, żołnierz Armii Krajowej, legendarny „kurier z Warszawy”, wieloletni dyrektor sekcji polskiej Radia Wolna Europa, dziennikarz, pisarz, publicysta.

2007 - Czeski skoczek narciarski Jan Mazoch uległ ciężkiemu wypadkowi podczas zawodów Pucharu Świata w Zakopanem.

2007 - Sąd Okręgowy w Łodzi ogłosił wyroki w tzw. aferze „łowców skór”. Czterem pracownikom łódzkiego pogotowia nieprawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z 20 stycznia 2007 i prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 9 czerwca 2008 udowodniono udział w zabójstwie pacjentów przy użyciu leku pankuronium (nazwa handlowa Pavulon). 27 października 2009 roku Sąd Najwyższy oddalił kasację i ostatecznie utrzymał wyrok. Byli to: sanitariusz Andrzej N. (pseudonim „doktor Ebrantil”), skazany na dożywotnie pozbawienie wolności za zabójstwo czterech pacjentów i pomoc sanitariuszowi Karolowi B. w piątym; sanitariusz Karol B., skazany na 25 lat pozbawienie wolności za „szczególnie okrutne” zabójstwo pavulonem Ludmiły Ś. i pomoc Andrzejowi N. w dokonanych przez niego zabójstwach; lekarz Janusz K., skazany na 6 lat pozbawienia wolności i 10-letni zakaz wykonywania zawodu lekarza za umyślne narażenie na śmierć dziesięciu pacjentów; lekarz Paweł W., skazany na 5 lat pozbawienia wolności i 10-letni zakaz wykonywania zawodu lekarza za umyślne narażenie życia czterech chorych.

2007 – W Krakowie zmarła Bogusława Czuprynówna, aktorka Teatru Rapsodycznego i Teatru Ludowego w Nowej Hucie, więźniarka niemieckich obozów koncentracyjnych w Auschwitz-Birkenau i Ravensbrück.

2012 - Kamil Stoch wygrał konkurs Pucharu Świata w skokach narciarskich w Zakopanem.

2014 – Zmarł Maciej Geller fizyk, działacz opozycji antykomunistycznej, popularyzator nauki, dyrektor Warszawskiego Festiwalu Nauki.



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy