Polska 16 lutego – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika, kk 16-02-2024, 12:30
Artykuł
facebook.com

Tego dnia z inicjatywy Stanisława Staszica założona została Szkoła Akademiczno-Górnicza; odbył się ostatni publiczny koncert Fryderyka Chopina; Armia Wielkopolska została uznana za wojsko sprzymierzone; ukazał się pierwszy fragment poematu Juliana Tuwima „Kwiaty polskie”; porozumienie między Klubem Paryskim a Polską o spłacie 10 miliardów dolarów zadłużenia na okres 14 lat; Lech Kaczyński ujawnił treść tzw. raportu Macierewicza dotyczącego WSI. Urodzili się m. in. Julian Ursyn Niemcewicz, Wacław Kłoczowski, Julian Grobelny, Jan Cybis, Kazimierz Brusikiewicz, Stefania Iwińska, Kazimierz Kutz, Ryszard Bemder, Czesław Niemen, Tomasz Kucharski. Zmarli natomiast: Stefan Czarniecki, Alfred Wierusz-Kowalski, Maria Bentkowska, Witold Zacharewicz, Franciszek Hodur, Kazimiera Iłłakowiczówna, Wiktor Dega, Stanisław Sieradzki oraz Jerzy Gruza.

1358 - W Sieradzu przywódca rycerskiej konfederacji wielkopolskiej Maciej Borkowic złożył przysięgę wierności królowi Kazimierzowi Wielkiemu. Dokument był pierwszym oficjalnym aktem prawnym, w którym pojawiło się słowo „Rzeczpospolita” na określenie Korony Królestwa Polskiego.

1514 - W Feldkirch w Austrii urodził się Retyk, właściwie Georg Joachim von Lauchen, matematyk, astronom, lekarz, autor tablic trygonometrycznych; od 1554 r. przebywał w Krakowie; przyjaciel Mikołaja Kopernika, jeden z inicjatorów wydania jego dzieł.

1576 - Nowo wybrany król Polski książę siedmiogrodzki Stefan Batory zaprzysiągł w Meggeszu Pacta conventa.

1665 - W Sokołówce koło Lwowa zmarł Stefan Czarniecki, hetman polny korony, wojewoda ruski, kijowski; w okresie potopu szwedzkiego wsławił się działaniami przeciw wojskom króla Szwecji Karola X Gustawa; brał również udział w wojnie polsko-rosyjskiej w latach 50. i 60. XVII w.

1731 - W Rzymie urodził się Marcello Bacciarelli, włoski malarz, od 1766 r. przebywał na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w Warszawie.

1757 - W Skokach na Podlasiu urodził się Julian Ursyn Niemcewicz, dramaturg, powieściopisarz, poeta, pamiętnikarz, działacz polityczny, autor m.in. komedii „Powrót posła”, dramatu „Kazimierz Wielki” i powieści „Dwaj panowie Sieciechowie”.

1816 - W Kielcach z inicjatywy Stanisława Staszica założona została Szkoła Akademiczno-Górnicza.

1833 - W Bodzentynie urodził się Józef Szermentowski, malarz, rysownik.

1848 - W Paryżu odbył się ostatni publiczny koncert Fryderyka Chopina.

1873 - W Petersburgu urodził się Wacław Kłoczowski, uczestnik bitwy morskiej pod Cuszimą, kontradmirał floty rosyjskiej, później Marynarki Wojennej II RP.

1893 - W Brzezinach koło Łodzi urodził się Julian Grobelny, działacz PPS; w latach 1943-1944 przewodniczący Rady Pomocy Żydom „Żegota”, Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.

1897 - We Wróblinie na Opolszczyźnie urodził się Jan Cybis - malarz, krytyk sztuki; nazywany „papieżem” kolorystów polskich, współtwórca Komitetu Paryskiego, czyli tzw. kapistów, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Sopocie, wychowawca kilku pokoleń malarzy.

1915 - W Monachium zmarł Alfred Wierusz-Kowalski, malarz; tematem jego prac były sceny rodzajowe, często z motywami koni i wilków; autor m.in. obrazów „W pościgu za Tatarem”, „W polu”, „Na tropie” i „Nocna jazda”.

1918 - W warszawskim teatrze „Sfinks” zadebiutował Michał Znicz; aktor teatralny i filmowy, reżyser; zagrał m.in. w „Pieśniarzu Warszawy”.

1918 - Taryba - Rada Litewska – proklamowała niepodległość Litwy ze stolicą w Wilnie. Proklamację podpisali m.in. Antanas Smetona, późniejszy prezydent Litwy, Augustinas Voldemaras, późniejszy premier Litwy oraz Stanisław Narutowicz, brat Gabriela Narutowicza.

1919 - W Trewirze podpisano rozejm kończący powstanie wielkopolskie. Podpisany układ przedłużający rozejm między państwami Ententy a Niemcami, objął również front wielkopolski, co stało się pod naciskiem marszałka Ferdinanda Focha. Jednocześnie Armia Wielkopolska została uznana za wojsko sprzymierzone.

1919 - W Zakopanem urodziła się Natalia Rolleczek pisarka, autorka m.in. „Drewnianego różańca”.

1920 – W regionie Gochy na Kaszubach doszło do starć polskiej ludności z żołnierzami niemieckimi, które przeszły do historii jako „wojna palikowa”. Powodem było niekorzystne dla Polski wytyczenie przebiegu linii granicznej. Dzięki interwencji w Międzynarodowej Komisji Granicznej granicę przesunięto o 10 km na korzyść Polski.

1922 - Górny Śląsk, bez Bytomia, Zabrza i Gliwic, został przyłączony do Polski.

1926 - W Wilnie urodził się Kazimierz Brusikiewicz, aktor filmowy, teatralny i kabaretowy, znany m.in. z filmów „Irena, do domu!”, „Klub kawalerów”, „Skradziona kolekcja”.

1928 - W Warszawie urodziła się Stefania Iwińska, aktorka, znana m.in. z ról w serialu „Dom” i filmu „Krótki film o miłości”.

1929 - W Szopienicach, obecnie w granicach Katowic, urodził się Kazimierz Kutz, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta; twórca filmów „Krzyż Walecznych”, „Nikt nie woła”, „Ludzie z pociągu”, „Sól ziemi czarnej”, „Perła w koronie”, „Paciorki jednego różańca”, „Śmierć jak kromka chleba”, „Zawrócony”, „Pułkownik Kwiatkowski”; senator i poseł RP.

1932 - W Łomży urodził się Ryszard Bender, działacz polityczny, historyk, prof. KUL, przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (1994).

1936 - W Morges w Szwajcarii w willi Ignacego Paderewskiego powołano tzw. Front Morges, którego celem było odsunięcie od władzy w Polsce sanacji; w spotkaniu i zawarciu porozumienia uczestniczyli obok Paderewskiego gen. Józef Haller, gen. Władysław Sikorski i Wincenty Witos.

1938 - Zmarła Maria Bentkowska, uczestniczka powstania styczniowego i obrony Lwowa 1918-19, podporucznik Wojska Polskiego.

1939 - W Starych Wasiliszkach koło Nowogródka urodził się Czesław Niemen, właściwie Czesław Wydrzycki, jeden z najważniejszych wokalistów i muzyków polskich XX wieku; do jego największych przebojów należą „Sen o Warszawie”, „Pod papugami”, „Dziwny jest ten świat”.

1941 - W Wydawanym w Londynie przez Mieczysława Grydzewskiego i Zygmunta Nowakowskiego piśmie „Wiadomości Polskie Polityczne i Literackie” ukazał się pierwszy fragment poematu Juliana Tuwima „Kwiaty polskie”.

1943 - Do obozu w Trawnikach wysłano pierwszy transport Żydów z warszawskiego getta.

1943 - W niemieckim obozie Auschwitz-Birkenau zamordowany został Witold Zacharewicz, aktor, odtwórca ról Majewskiego w „Wielkim lesie” Józefa Lejtesa, Zygmunta Augusta w „Barbarze Radziwiłłównie” tegoż reżysera, Leszka Czyńskiego w „Znachorze” Michała Waszyńskiego.

1945 - Armia Czerwona zajęła Lwówek Śląski i Żary.

1945 – W Poznaniu ukazało się pierwsze wydanie dziennika „Głos Wielkopolski”.

1946 – W Pradze rozpoczęły się rokowania ws. zakończenia polsko-czechosłowackiego konfliktu granicznego.

1947 - W Warszawie wznowił działalność polski Pen-Club, jego prezesem został Jan Parandowski.

1953 - W Scranton (USA) zmarł biskup Franciszek Hodur, twórca i przywódca Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego w Stanach Zjednoczonych.

1962 - W Łodzi urodziła się Grażyna Błęcka-Kolska, aktorka, znana m.in. z komedii „Kogel-Mogel” i „Galimatias” oraz filmów Jana Jakuba Kolskiego „Pogrzeb kartofla”, „Jańcio Wodnik”, „Jasminum”.

1968 - Premiera filmu „Żywot Mateusza” w reżyserii Witolda Leszczyńskiego.

1974 - W Gorzowie Wielkopolskim urodził się Tomasz Kucharski, wioślarz, mistrz olimpijski z Sydney (2000) i Aten (2004); dwukrotny mistrz świata.

1978 - Premiera serialu telewizyjnego „Znak Orła” w reżyserii Huberta Drapelli.

1983 - W Poznaniu zmarła Kazimiera Iłłakowiczówna, poetka, tłumaczka; w latach 1926-1935 sekretarka marszałka Józefa Piłsudskiego w Ministerstwie Spraw Wojskowych.

1985 - Założono Narciarski Klub Sportowy Dynamit Chorzów.

1987 - W Jerozolimie rozpoczął się proces Iwana Demjaniuka, oskarżonego o to, że był w niemieckim obozie zagłady w Treblince sadystycznym strażnikiem SS o przydomku „Iwan Groźny”; skazany na karę śmierci, w 1993 r. został uniewinniony przez Sąd Najwyższy Izraela; w 2008 r. niemiecki Główny Urząd Ścigania Zbrodni Narodowo-Socjalistycznych wystąpił o ekstradycję Demjaniuka z USA; w maju 2011 r. sąd w Monachium skazał Demjaniuka na karę pięciu lat więzienia za udział w zamordowaniu 28 tys. Żydów w Sobiborze w 1943 roku.

1990 - W Paryżu podpisano porozumienie między Klubem Paryskim a Polską, na mocy którego spłata 10 miliardów dolarów zadłużenia z okresu PRL została rozłożona na okres 14 lat.

1990 - Rozpoczął działalność Zakład Karny Herby.

1995 - W Poznaniu zmarł Wiktor Dega, lekarz, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, pierwszy Kawaler Orderu Uśmiechu, żołnierz kampanii polskiej 1939 roku.

2003 - W Salzgitter w Dolnej Saksonii zmarł Edward Czerny, dyrygent, kompozytor i aranżer związany z Polskim Radiem.

2007 - Prezydent RP Lech Kaczyński ujawnił treść tzw. raportu Macierewicza dotyczącego likwidacji Wojskowych Służb Informacyjnych.

2009 - W Warszawie zmarł Stanisław Sieradzki, ps. Świst, żołnierz kompanii „Rudy” batalionu „Zośka” AK, harcerz, więzień stalinowski, skazany w 1953 roku na karę śmierci, zwolniony w 1956 roku.

2016 - W Łodzi zmarł prof. Leon Dyczewski, socjolog, wieloletni wykładowca Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, organizator studiów dziennikarskich na tej uczelni, był franciszkaninem konwentualnym.

2020 – W nocy z 15 na 16 lutego w Pruszkowie zmarł, w wieku 87 lat, Jerzy Gruza, reżyser. Gruza był twórcą największych polskich serialowych hitów, w tym „Czterdziestolatka” (1974–1977), „Wojny domowej” (1965-1966), „Pierścień i róża” (1986), „Czterdziestolatek. 20 lat później” (1993. Stworzył też filmy fabularne m.in. „Dzięcioł” (1970), „Przeprowadzka” (1972), „Motylem jestem, czyli romans 40-latka” (1976). W latach 1983-1991 był dyrektorem Teatru Muzycznego w Gdyni. Twórca wielu spektakli Teatru Telewizji. W 2017 r. na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni Jerzy Gruza odebrał Platynowe Lwy za całokształt twórczości.

 

Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy