Polska 14 stycznia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia przeprowadzono brankę - przymusowy pobór polskiej młodzieży do rosyjskiego wojska, która przyśpieszyła wybuch Powstania Styczniowego; utworzono Ojcowski Park Narodowy; telewizyjna premiera sztuki „Igraszki z diabłem”; na Morzu Bałtyckim zatonął prom „Jan Heweliusz”; Benedykt XVI ogłosił dekret o uznaniu cudu za wstawiennictwem Jana Pawła II. Urodzili się m. in. Adam Jerzy Czartoryski, Jan Reszke, Hugo Steinhaus, Alfred Tarski, Jan Świderski, Marianna Cel, Marek Hłasko, Krzysztof Klenczon, Barbara Podmiotko, Krystyna Prońko. Zmarli natomiast: Nikodem Sulik, Wiera Badalska, Jerzy Grotowski, Zbigniew Dziewiątkowski, Jerzy Holzer, Wiesław Zdort oraz Paweł Adamowicz.

1296 – jako członek kapituły po raz pierwszy pojawił się kanonik Hartmud de Pitschin (Piczin, Poycin) ze Śląska. Rezydował na ogół stale we Fromborku i żył jeszcze 19.12.1312.

1392 - Chełm otrzymał od króla Władysława Jagiełły prawa miejskie.

1770 - W Warszawie urodził się książę Adam Jerzy Czartoryski; mąż stanu, dyplomata, prezes Rządu Narodowego w czasie Powstania Listopadowego; działacz emigracyjny, jeden z prekursorów zjednoczonej Europy; pisarz, mecenas nauki i sztuki.

1771 - Zakończyło się nieudane oblężenie Jasnej Góry przez wojska królewskie i rosyjskie pod dowództwem pułkownika Iwana Drewicza.

1793 - W Biskupicach urodził się Wojciech Chrzanowski, generał, topograf wojskowy; w Powstaniu Listopadowym szef Sztabu Głównego; w 1849 r. naczelny wódz armii piemonckiej.

1820 - W Krakowie urodził się Feliks Księżarski, architekt, autor m.in. projektu Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1850 - W Warszawie urodził się Jan Reszke, śpiewak operowy, gwiazda Metropolitan Opera.

1863 - W nocy z 14 na 15 stycznia na rozkaz naczelnika Rządu Cywilnego w Królestwie Polskim margrabiego Aleksandra Wielopolskiego w Warszawie przeprowadzono brankę - przymusowy pobór polskiej młodzieży do rosyjskiego wojska; branka przyspieszyła decyzję Komitetu Centralnego Narodowego o wybuchu Powstania Styczniowego.

1887 - W Jaśle urodził się Hugo Steinhaus, matematyk, jeden z twórców lwowskiej szkoły matematycznej.

1887 - W Krakowie powstał Związek Młodzieży Polskiej „Zet”, będący konspiracyjną organizacją działającą w środowisku akademickim.

1901 - W Warszawie urodził się Alfred Tarski, matematyk, filozof, jeden z najwybitniejszych logików, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley.

1904 - Na scenie Teatru Nowości w Warszawie zadebiutowała Lucyna Messal.

1916 - W Chmielińcu urodził się Jan Świderski, aktor teatralny i filmowy, reżyser, pedagog; grał m.in. w „Zakazanych piosenkach” Leonarda Buczkowskiego, „Popiołach” Andrzeja Wajdy, „Spirali” Krzysztofa Zanussiego.

1917 - W Budach urodziła się Marianna Cel, jedyna kobieta-żołnierz Wydzielonego Oddziału Wojska Polskiego dowodzonego przez mjr Henryka Dobrzańskiego „Hubala”.

1917 - W Warszawie na Zamku Królewskim generałowie-guberanatorzy Hans von Beseler i Karl Kuk ogłosili „Tymczasową Radę Stanu w Królestwie Polskim za otwartą”.

1927 - W nocy z 14 na 15 stycznia polska policja rozpoczęła aresztowania członków Białoruskiej Włościańsko-Robotniczej Hromady. Wśród zatrzymanych znaleźli się także białoruscy posłowie na sejm RP.

1934 - W Warszawie urodził się Marek Hłasko, pisarz, scenarzysta filmowy; autor „Sonaty marymonckiej”, „Pięknych dwudziestoletnich”, „Ósmego dnia tygodnia”, „Pętli”.

1936 - Dekret Prezydenta RP o ochronie interesów Państwa Polskiego i jego obywateli w stosunkach międzynarodowych.

1940 - Z aresztu Gestapo przy alei Szucha w Warszawie uciekł w brawurowy sposób dowódca Wydziału Bojowego Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej Kazimierz Kott, w odpowiedzi na co Niemcy dokonali w mieście masowych aresztowań.

1942 - W Pułtusku urodził się Krzysztof Klenczon, piosenkarz, gitarzysta, kompozytor, współzałożyciel zespołu Czerwone Gitary.

1945 - W Wilnie urodziła się Barbara Podmiotko, dziennikarka radiowa, propagatorka piosenki francuskiej, od 1977 roku do śmierci w 2014 związana z Programem Trzecim Polskiego Radia.

1945 - Odbyła się inauguracja pierwszego roku akademickiego na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.

1947 - W Gorzowie Wielkopolskim urodziła się Krystyna Prońko, wokalistka jazzowa i rockowa, kompozytorka, pedagog.

1954 - W Londynie zmarł gen. Nikodem Sulik, dowódca 5. Kresowej Dywizji Piechoty 2. Korpusu Polskiego, walczącej m.in. pod Monte Cassino.

1956 - Utworzono Ojcowski Park Narodowy.

1962 – Późniejszy nuncjusz apostolski w Polsce oraz arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski Józef Kowalczyk otrzymał święcenia kapłańskie.

1969 - W Strzelcach Opolskich urodził się Arkadiusz Jakubik, aktor, reżyser, scenarzysta teatralny; znany m.in. z ról w filmach Wojciecha Smarzowskiego „Dom zły”, „Drogówka” i „Pod Mocnym Aniołem”, „Wołyń” oraz „Jestem mordercą” Macieja Pieprzycy.

1973 - Rolą Antygony w sztuce Sofoklesa w reżyserii Adama Hanuszkiewicza na deskach Teatru Narodowego zadebiutowała Anna Chodakowska.

1980 - Telewizyjna premiera sztuki Jana Drdy „Igraszki z diabłem” w reżyserii Tadeusza Lisa, z Marianem Kociakiem, Markiem Kondratem i Barbarą Wrzesińską w rolach głównych.

1981 - W Warszawie zmarła Wiera Badalska, pisarka, poetka, autorka książek dla dzieci.

1982 - Ukazał się pierwszy numer „Rzeczpospolitej” - oficjalnego dziennika rządowego.

1990 - Założono Związek Polaków na Łotwie.

1993 - Na Morzu Bałtyckim u wybrzeży Rugii zatonął prom „Jan Heweliusz”; w wyniku katastrofy zginęło 55 osób.

1997 - Ukazało się pierwsze wydanie dziennika „Puls Biznesu”.

1999 - W Pontederze we Włoszech zmarł Jerzy Grotowski, reżyser, teoretyk i reformator teatru, pedagog; twórca eksperymentalnego teatru „Laboratorium” we Wrocławiu, który zyskał światową sławę.

2000 - Premiera filmu „Prawo ojca” w reżyserii Marka Kondrata.

2002 - We Wrocławiu zmarł Zbigniew Dziewiątkowski, muzyk, kompozytor, wokalista, założyciel Tercetu Egzotycznego.

2005 - Piotr Morawski i Simone Moro, jako pierwsi stanęli na niezdobytym do tej pory zimą himalajskim szczycie Shisha Pangma (8027 m).

2007 - Odbył się 15. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

2008 - W Warszawie zmarła Justyna Kreczmarowa, aktorka teatralna i filmowa.

2011 – Benedykt XVI wyraził zgodę na ogłoszenie dekretu o uznaniu cudu za wstawiennictwem Jana Pawła II, co formalnie zakończyło jego proces beatyfikacyjny. Watykan wyznaczył jednocześnie datę beatyfikacji na 1 maja 2011 r.

2015 – W Warszawie zmarł Jerzy Holzer, historyk i politolog zajmujący się najnowszymi dziejami Polski i Europy, współpracownik Komitetu Obrony Robotników, autor wielu książek historycznych.

2019 – W Warszawie zmarł operator, profesor sztuk filmowych Wiesław Zdort, twórca zdjęć do takich dzieł polskiej kinematografii, jak „Sól ziemi czarnej”, „Dekalog I” oraz seriali telewizyjnych, m.in. „Syzyfowe prace”, „Szaleństwo Majki Skowron”.

2019 – zmarł prezydent Gdańska Pawel Adamowicz. Zmarł po tym, jak został zaatakowany poprzedniego dnia nożem przez 27-letniego mężczyznę podczas gdańskiego finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Adamowicz zostawił żonę Magdalenę, z którą ożenił się w 1999 roku. Osierocił dwie córki: 15-letnią Antoninę i 8-letnią Teresę. Paweł Adamowicz sprawował urząd prezydenta Gdańska od 1998r. W wyborach samorządowych w 2018 r. startował z komitetu „Wszystko dla Gdańska”. Został ponownie wybrany na to stanowisko.

Źródło: PAP