Polska 13 stycznia – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika 13-01-2024, 08:00
Artykuł
facebook.com

Tego dnia zakończył się tzw. proces brzeski, w wyniku którego skazany został Wincenty Witos; ogłoszono wyrok w procesie o zabójstwo ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego; w wyniku egzekucji dokonanych przez władze niemieckie zginęło ponad 300 osób; zlikwidowane zostało więzienie na lubelskim Zamku; część aktorów i artystów ogłosiło bojkot Polskiego Radia i Telewizji. Urodzili się m. in. Jan Dekert, Ignacy Ledóchowski, Jędrzej Moraczewski, Stanisław Grzmot-Skotnicki, Irena Jurgielewiczowa, Władysław Czachórski, Jerzy Pomianowski, Marian Konieczny, Jacek Gmoch, Antoni Szymanowski. Zmarli natomiast: Jerzy Aleksandrowicz, Edward Fiszer, Wojciech Ziembiński, Mieczysław Wojnicki, Michał Kulesza oraz Jan Mieczysław Ciechanowski.

1387 – We Fromborku zmarł Henryk Susse (de Paderborn) z Ornety. Kanonik warmiński od 1358r, prałat kapituły warmińskiej od 1361r.

1650 - Wejherowo, założone w 1643 roku przez wojewodę malborskiego Jana Wejhera, otrzymało prawa miejskie.

1738 - W Bledzewie koło Międzychodu urodził się Jan Dekert, kupiec, prezydent Starej Warszawy (1789); w okresie Sejmu Wielkiego walczył o prawa mieszczan; przywódca tzw. czarnej procesji w 1789 r.

1789 - W Krupie k. Łucka urodził się Ignacy Ledóchowski, wojskowy, żołnierz armii Księstwa Warszawskiego, w czasie Powstania Listopadowego dowódca twierdzy Modlin.

1817 - W czasie obrad Senatu Rzeczpospolitej Krakowskiej prof. Feliks Radwański przedstawił referat na temat wartości historycznej północnej części murów Krakowa, z wieżą Floriańską i Barbakanem. Pod wpływem referatu Radwańskiego władze Krakowa zrezygnowały z planów wyburzenia tej części murów.

1830 - W Poznaniu założono pierwszą miejską szkołę średnią dla dziewcząt.

1870 - W Trzemesznie koło Gniezna urodził się Jędrzej Moraczewski, inżynier, działacz socjalistyczny, poseł do austriackiej Rady Państwa (1907-1918); pierwszy premier niepodległej Polski (1918-1919), powołany przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego; minister robót publicznych (1925-1929); poseł na Sejm (1919-1930).

1894 - W Sotnikach koło Sandomierza urodził się Stanisław Grzmot-Skotnicki, oficer Legionów Polskich, generał WP; w czasie kampanii polskiej 1939 r. dowódca Grupy Operacyjnej „Czersk”; zmarł 19 września 1939 r. w wyniku ran odniesionych w bitwie nad Bzurą.

1894 - W Warszawie zmarł Jerzy Aleksandrowicz, botanik, wykładowca i organizator instytucji związanych z przyrodą; pionier jedwabnictwa; w 1879 r. założył pierwszą w Polsce Szkołę Ogrodniczą.

1903 - W Działoszynie urodziła się Irena Jurgielewiczowa, pisarka, pedagog, autorka książek dla młodzieży, kawaler Orderu Uśmiechu.

1907 - W Będzinie urodził się Stanisław Wygodzki, prozaik, poeta, krytyk literacki, tłumacz.

1911 - W Monachium zmarł Władysław Czachórski, malarz, autor m.in. obrazów „Dama przy oknie”, „Martwa natura z czaplą”, „Portret Jadwigi Sienkiewiczówny”, „Dama w liliowej sukni”, „Aktorzy przed Hamletem”.

1921 - W Łodzi urodził się Jerzy Pomianowski, prozaik, eseista, krytyk literacki i teatralny, współpracownik Jerzego Giedroycia, autor powieści „Koniec i początek” i sztuk teatralnych; wybitny znawca współczesnej Rosji i krajów Europy Wschodniej, tłumacz „Archipelagu GUŁag” Aleksandra Sołżenicyna i książek Izaaka Babla, Antona Czechowa, Lwa Tołstoja.

1923 - W Krakowie urodził się Adam Mularczyk, aktor, reżyser teatralny.

1930 - W Jasionowie urodził się Marian Konieczny, rzeźbiarz, profesor ASP w Krakowie, w latach 1972-1981 jej rektor; autor wielu pomników, wśród nich Warszawskiej Nike.

1930 - We Lwowie urodził się Roman Cieślewicz, grafik, jeden z czołowych twórców polskiego plakatu.

1931 - Urodził się Witold Filler, dziennikarz, satyryk, historyk teatru i kabaretu, wieloletni redaktor naczelny tygodnika „Szpilki”.

1932 - Przed Sądem Okręgowym w Warszawie zakończył się tzw. proces brzeski; na kary więzienia skazani w nim zostali przywódcy antysanacyjnej opozycji, wśród nich trzykrotny premier Wincenty Witos, Władysław Kiernik, Norbert Barlicki i Herman Lieberman.

1936 - Ogłoszono wyrok w procesie o zabójstwo ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego, który zginął 15 czerwca 1934 r. w Warszawie w zamachu dokonanym przez członka Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Na ławie oskarżonych zasiadło w sumie 12 osób. Trzej oskarżeni otrzymali wyroki śmierci, zamienione na mocy amnestii na kary dożywotniego więzienia. Dwaj inni skazani zostali na dożywocie. Pozostałym wymierzono kary od 15 do 7 lat pozbawienia wolności. Bezpośredniego sprawcy zabójstwa Pierackiego nie udało się jednak zatrzymać. Był nim, jak ustalono, 31 letni Grzegorz Maciejko ps. Gont, którego policja aresztowała w październiku 1933 r. za przynależność do OUN, jednak z braku dowodów został on zwolniony w lutym 1934 r.; G. Maciejko po przeprowadzonym zamachu uciekł do Czechosłowacji, a następnie przedostał się do Argentyny, gdzie zmarł w 1966 r.

1938 - W Warszawie urodził się Stefan Krzysztof Kuczyński, historyk, mediewista.

1939 - W Pruszkowie urodził się Jacek Gmoch, piłkarz, reprezentant Polski; trener, działacz sportowy; w latach 1976-1978 selekcjoner reprezentacji Polski, z którą zajął 5-8 miejsce na Mistrzostwach Świata w Argentynie w 1978 r.

1943 - Niemcy przeprowadzili likwidację tzw. getta wtórnego w Szydłowcu, w którym zgromadzili około 5 tys. ludzi; większość Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince; około 300 osób zginęło w czasie samej akcji likwidacyjnej.

1944 - W Warszawie w wyniku egzekucji dokonanych przez władze niemieckie zginęło ponad 300 osób, większość z nich została zamordowana w ruinach getta.

1945 - Krajowa Rada Narodowa wydała dekret o wycofaniu z obiegu rubla radzieckiego.

1951 - W Tomaszowie Mazowieckim urodził się Antoni Szymanowski, piłkarz, trener, złoty i srebrny medalista olimpijski, srebrny medalista mistrzostw świata w 1964 roku.

1954 - Zlikwidowane zostało więzienie na lubelskim Zamku. Istniało od 1831 roku i przez kolejne władze zaborcze i polskie wykorzystywane było do przetrzymywania głownie więźniów politycznych.

1957 - Odbyły się wybory do Sejmu PRL.

1964 - Biskup Karol Wojtyła został mianowany arcybiskupem metropolitą krakowskim.

1965 - W warszawskiej kawiarni „Nowy Świat” programem „Spotkajmy się na Nowym Świecie” rozpoczął działalność kabaret Dudek, założony przez Edwarda Dziewońskiego.

1966 - W Rzymie zainaugurowano obchody Tysiąclecia Chrztu Polski.

1972 - W Poznaniu zmarł Edward Fiszer, poeta, autor tekstów piosenek, m.in. „Pójdę na Stare Miasto”, „Srebrne wesele” i „Przyjedź mamo, na przysięgę”.

1976 - Premiera filmu Krzysztofa Kieślowskiego „Personel”.

1981 - Początek wizyty we Włoszech delegacji NSZZ „Solidarność” z Lechem Wałęsą na czele; delegacja została przyjęta w Watykanie przez papieża Jana Pawła II.

1982 - W Gdańsku powstał podziemny Ogólnopolski Komitet Oporu „Solidarność”, na jego czele stanął Eugeniusz Szumiejko; była to pierwsza w stanie wojennym ogólnopolska struktura podziemna, zastąpiona w kwietniu 1982 r. przez Tymczasową Komisję Koordynacyjną „Solidarności”.

1982 - Stan wojenny: Część środowiska aktorskiego i artystycznego ogłosiła bojkot Polskiego Radia i Telewizji.

1984 - W Warszawie zakończył się proces byłego kierownictwa Komitetu do spraw Radia i Telewizji; jego przewodniczący Maciej Szczepański, oskarżony o malwersacje, skazany został na osiem lat więzienia.

1987 - Przebywający z wizytą we Włoszech gen. Wojciech Jaruzelski został przyjęty na audiencji przez papieża Jana Pawła II.

1991 - Podczas interwencji wojsk sowieckich w Wilnie doszło do ataku na wieżę telewizyjną. W wyniku starć z broniącymi jej mieszkańcami Wilna śmierć poniosło 14 osób (15 osoba zmarła w lutym w wyniku obrażeń).

1992 - W Wilnie podpisana została polsko-litewska deklaracja o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy.

2001 - W Warszawie zmarł Wojciech Ziembiński, działacz społeczny, uczestnik opozycji demokratycznej, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników i Ruchu Praw Człowieka i Obywatela; inicjator budowy warszawskiego Pomnika Poległych i Pomordowanych na Wschodzie.

2002 - Odbył się 10. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

2007 - W Warszawie zmarł Mieczysław Wojnicki, piosenkarz, aktor i śpiewak operetkowy.

2008 - Odbył się 16. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

2011 - W Zakopanem zmarł Marian Woyna Orlewicz, narciarz, trener, działacz sportowy, olimpijczyk z roku 1936.

2012 - W Warszawie zmarł Zbigniew Wegehaupt, kontrabasista jazzowy, kompozytor.

2013 - W Warszawie zmarł Michał Kulesza, prawnik, współautor reform administracyjnych z 1990 i 1997 roku.

2013 - Odbył się 21. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

2016 - W Londynie zmarł Jan Mieczysław Ciechanowski - żołnierz AK, powstaniec warszawski, po wojnie na emigracji, historyk, autor znanej publikacji „Powstanie Warszawskie. Zarys podłoża politycznego i dyplomatycznego”.

2019 – W Gdańsku, podczas koncertu Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, niezrównoważony psychicznie napastnik zaatakował prezydenta miasta Pawła Adamowicza, który w wyniku odniesionych ran zmarł następnego dnia w szpitalu.



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy