Polska 12 stycznia – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika 12-01-2024, 08:00
Artykuł
facebook.com

Tego dnia Niemcy rozstrzelali 440 pacjentów szpitala psychiatrycznego; Rosjanie powołali tzw. Komisję Burdenki, której zadaniem było przypisanie Niemcom odpowiedzialności za zbrodnię katyńską; prymas Stefan Wyszyński został kardynałem; Maciej Berbeka i Ryszard Gajewski dokonali zimowego wejścia na Manaslu; sąd uznał, że stan wojenny w grudniu 1981 r. nielegalnie wprowadziła tajna grupa przestępcza. Urodzili się m. in. Jan Józef Przypkowski, Arka Bożek, Jan Józef Szczepański, Henryk Giedroyc, Mieczysław Jagielski, Janusz Szpotański, Hieronim Przybył, Arkadiusz Bazak, Grażyna Hase, Ryszard Szurkowski, Andrzej Zaucha, Alina Pieńkowska. Zmarli natomiast: Jan Józef Przypkowski, Jan Zygmunt Skrzynecki, Paweł Kochański, Zygmunt Huebner, Józef Czapski, Kazimierz Grześkowiak, Aleksander Bocheński oraz Sabina Świątek.

1356 – papież Innocenty wydał odpust, z którego dochód przeznaczono na budowę katedry fromborskiej.

1383 - Pierwsza wzmianka o użyciu artylerii ogniowej w Polsce. W czasie oblężenia Pyzdr w Wielkopolsce przez wojska Bartosza z Odlanowa, będącego stronnikiem księcia mazowieckiego Siemowita IV kula kamienna wystrzelona z działa przebiła miejskie wrota i zabiła Mikołaja, plebana z Biechowa.

1578 - W Jazdowie pod Warszawą na weselu podkanclerzego koronnego Jana Zamojskiego i Krystyny Radziwiłłówny odbyła się premierowa inscenizacja „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego.

1758 - Zmarł Jan Józef Przypkowski, herbu Radwan, astronom, matematyk, profesor Uniwersytetu Krakowskiego.

1760 - W Bursie nad Morzem Marmara, urodziła się Zofia Glavani, Greczynka słynąca z urody i licznych romansów, żona gen. Józefa Witta, a następnie Stanisława Szczęsnego Potockiego - najzamożniejszego magnata Rzeczypospolitej, marszałka konfederacji targowickiej.

1832 - Z rozkazu cara Mikołaja I Order Virtuti Militari został zdegradowany do rangi odznaki.

1860 - W Krakowie zmarł gen. Jan Zygmunt Skrzynecki, uczestnik wojen napoleońskich, naczelny wódz w Powstaniu Listopadowym.

1899 - W Markowicach (obecnie dzielnica Raciborza) urodził się Arka Bożek (właśc. Arkadiusz Bożek), polski działacz narodowy na Śląsku Opolskim, uczestnik Powstań Śląskich.

1907 - W Lipawie urodził się Stanisław Jaśkiewicz, aktor teatralny i filmowy.

1919 - W Warszawie urodził się Jan Józef Szczepański, pisarz, tłumacz, scenarzysta filmowy, reporter, wieloletni prezes Związku Literatów Polskich; uczestnik kampanii 1939 r., oficer AK; autor m.in. powieści „Portki Odysa”, „Polska jesień”, „Pojedynek”, „Ikar”, „Wyspa”; opowiadań „Dzień bohatera”, „Motyl”, „Za przełęczą”, „Trzy czerwone róże”, „Historyjki” oraz „Dziennika” obejmującego lata 1945-2002; do jego najbardziej znanych zbiorów reportaży należą „Zatoka Białych Niedźwiedzi”, „Trzy podróże” i „Przed nieznanym trybunałem”.

1919 – Dowództwo sił bolszewickich wydało Armii Czerwonej rozkaz ofensywy do rzek Niemen i Szczara, a następnie 12 lutego aż po Bug. W ten sposób rozpoczynano przygotowania do podboju Polski oraz pozostałej części Europy Środkowej.

1922 - W Warszawie urodził się Henryk Giedroyc, działacz emigracyjny, kierownik Instytutu Literackiego, żołnierz Brygady Strzelców Karpackich.

1924 - W Kołomyi urodził się Mieczysław Jagielski, ekonomista, minister rolnictwa w latach 1959-1970, wicepremier w latach 1970 - 1981, działacz komunistyczny, w latach 1971-1981 członek Biura Politycznego KC PZPR; przewodniczył delegacji rządowej na rozmowy z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym w sierpniu 1980 roku.

1924 - W Warszawie zmarł Wincenty Rapacki (ojciec), aktor i reżyser teatralny.

1929 - W Warszawie urodził się Janusz Szpotański, filolog, z zamiłowania szachista; autor satyrycznych wierszy i poematów wyśmiewających rzeczywistość PRL-u, za które skazany został na trzy lata więzienia.

1929 - W Łodzi urodził się Hieronim Przybył, reżyser filmowy, autor m.in. filmów „Rzeczpospolita babska” i „Milion za Laurę”.

1934 - W Nowym Jorku zmarł Paweł Kochański, skrzypek, pedagog.

1939 - W Warszawie urodził się Arkadiusz Bazak, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Westerplatte”, „Potop”, „Katastrofa w Gibraltarze”, a także serialu „Naznaczony”.

1937 - W Krasnymstawie urodził się Marian Sawa, kompozytor, organista, pedagog.

1939 - Urodziła się Grażyna Hase, projektantka mody, kostiumolog.

1940 - Akcja T4: żandarmeria niemiecka rozstrzelała 440 pacjentów szpitala psychiatrycznego w Chełmie (304 mężczyzn, 124 kobiety i 17 dzieci).

1944 - Władze sowieckie powołały Komisję Specjalną do Spraw Ustalenia i Zbadania Okoliczności Rozstrzelania przez Niemieckich Najeźdźców Faszystowskich w Lesie Katyńskim (tzw. Komisja Burdenki), której zadaniem było przypisanie Niemcom odpowiedzialności za zbrodnię katyńską.

1944 - W Gliwicach urodził się Gerard Wilk, tancerz, choreograf, pedagog.

1944 - We wsi Kłodne w powiecie limanowskim, w odwecie za wysadzenie pociągu na linii kolejowej Nowy Sącz-Chabówka, Niemcy zamordowali 28 zakładników.

1945 - Początek wielkiej ofensywy Armii Czerwonej na kierunku berlińskim, prowadzonej przez 1 Front Białoruski marszałka Gieorgija Żukowa i 1 Front Ukraiński marszałka Iwana Koniewa.

1946 - W Świebodowie koło Milicza urodził się Ryszard Szurkowski, kolarz szosowy, złoty medalista mistrzostw świata w wyścigu indywidualnym (1973) i dwukrotny wicemistrz świata w wyścigu drużynowym; srebrny medalista igrzysk olimpijskich w Monachium (1972) i Montrealu (1976) w drużynie; czterokrotny zwycięzca Wyścigu Pokoju.

1949 - W Krakowie urodził się Andrzej Zaucha, wokalista jazzowy, piosenkarz, saksofonista, perkusista; wśród jego najbardziej znanych i lubianych piosenek są „Byłaś serca biciem”, „Siódmy rok”, „Bądź moim natchnieniem”.

1952 - W Gdańsku urodziła się Alina Pienkowska, pielęgniarka, działaczka opozycyjna; w latach 70. współzałożycielka Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; w 1980 r. współorganizatorka strajku w Stoczni Gdańskiej i sygnatariuszka Porozumień Sierpniowych; senator RP (1991-1993).

1953 - Nominacja kardynalska dla prymasa Stefana Wyszyńskiego.

1953 - W Gdańsku urodził się Arkadiusz Rybicki, uczestnik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, redaktor niezależnego pisma „Bratniak”; członek Ruchu Młodej Polski; szef Biura Informacji Prasowej NSZZ „Solidarność” (1981); internowany w stanie wojennym; w latach 1983-1988 sekretarz Lecha Wałęsy; sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP (1990-1991); wiceprzewodniczący Partii Konserwatywnej (1992-1996); członek Platformy Obywatelskiej od 2001 r.; od 2007 r. poseł na Sejm; zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem.

1959 - Premiera filmu „Zamach” w reżyserii Jerzego Passendorfera.

1971 - W Warszawie zmarł Jerzy Zaruba, malarz, karykaturzysta.

1975 - Zainaugurował działalność Teatr Płocki.

1983 -  Premiera polsko-francuskiego filmu historycznego Danton w reżyserii Andrzeja Wajdy.

1984 - Maciej Berbeka i Ryszard Gajewski dokonali pierwszego zimowego wejścia na ośmiotysięcznik Manaslu.

1985 - Rozpoczął działalność ośrodek TVP Lublin.

1989 - W Warszawie zmarł Zygmunt Huebner, reżyser, aktor, pedagog; dyrektor Starego Teatru w Krakowie i Teatru Powszechnego w Warszawie.

1989 -  Odbyło się pierwsze posiedzenie Komisji Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych Komitetu Obywatelskiego przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie.

1991 - Sejm powołał rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego.

1993 - W Maisons-Laffitte pod Paryżem zmarł Józef Czapski, malarz, krytyk sztuki, pisarz, współzałożyciel i współredaktor paryskiej Kultury; uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. i kampanii polskiej 1939 r.; więzień sowieckich łagrów; żołnierz Armii Polskiej w ZSRS utworzonej przez gen. Władysława Andersa i 2 Korpusu Polskiego.

1994 - W Pradze na spotkaniu z prezydentem USA Billem Clintonem prezydenci państw Grupy Wyszehradzkiej - Czechy, Słowacja, Węgry i Polska - zaakceptowali program NATO „Partnerstwo dla Pokoju”.

1999 - W Lublinie zmarł Kazimierz Grześkowiak, muzyk, piosenkarz, satyryk, autor tekstów, kompozytor.

2001 - W Warszawie zmarł Aleksander Bocheński, eseista, tłumacz, publicysta, związany ze Stowarzyszeniem „Pax”.

2003 - Odbył się 11. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

2006 - Niedoszły zabójca papieża Jana Pawła II Mehmet Ali Agca opuścił tureckie więzienie, jednak 20 stycznia 2006 Najwyższy Sąd Turecki orzekł, że czas spędzony we włoskim więzieniu nie może być odjęty od wyroku sądu tureckiego i Agca wrócił do więzienia.

2009 - W Warszawie zmarła Joanna Guze, tłumaczka z języka francuskiego, autorka książek poświęconych historii sztuki.

2010 - W Olkuszu odnaleziono jedyny w polskich zbiorach obraz Claude’a Moneta Plaża w Pourville, skradziony z Muzeum Narodowego w Poznaniu we wrześniu 2000 roku.

2012 - Sąd Okręgowy w Warszawie wydał wyrok, w którym uznał, że stan wojenny w grudniu 1981 r. nielegalnie wprowadziła tajna grupa przestępcza pod kierunkiem Wojciecha Jaruzelskiego w celu likwidacji Solidarności, zachowania ówczesnego ustroju oraz osobistych pozycji we władzach.

2014 - Odbył się 22. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

2020 – W Częstochowie zmarła Sabina Świątek, w latach 1946–1947 łączniczka w Oddziale „Babinicza” Konspiracyjnego Wojska Polskiego, w lutym 1947 r. aresztowana przez funkcjonariuszy UB i skazana na pięć lat więzienia (w maju 1947 zwolniona na mocy amnestii). W latach 1951–1952 współpracowała z organizacją antykomunistyczną Liga Walki Patriotów Polski, od kwietnia 1952 do kwietnia 1956 r. więziona przez reżim. W latach osiemdziesiątych działaczka „Solidarności”.

2022 – W Warszawie zmarł raper Pjus, właściwie Karol Jerzy Nowakowski. Był znany z występów z m.in. 2cztery7, Ten Typ Mes, Numer Raz, Molesta Ewenement, Pezetem i Eldo. Był znany jako raper, któremu operacyjnie przywrócono słuch.



Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy