Stanisław Broniewski "Orsza". Wspominamy legendę Szarych Szeregów

W dziewięćdziesiątą ósmą rocznicę urodzin i w wigilię trzynastej rocznicy śmierci wspominamy postać legendarnego Naczelnika Szarych Szeregów Stanisława Broniewskiego "Orszy".

Stanisław Broniewski „Orsza” urodził się 29 grudnia 1915 roku w Warszawie. Jego harcerska droga rozpoczęła się od 3. Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Ks. Józefa Poniatowskiego, której członkiem stał się w latach wczesnej młodości. Od października 1939 roku działał w ramach Chorągwi Warszawskiej (Ul Wisła), z kolei w 1943 roku został Naczelnikiem Szarych Szeregów, zastępując na tej funkcji aresztowanego Floriana Marciniaka. Zasłynął jako dowódca największej akcji zbrojnej w okupowanej Warszawie - brawurowej Akcji pod Arsenałem, której celem było odbicie z rąk gestapo Janka Bytnara „Rudego”. Stanisław Broniewski był także współtwórcą programu wychowania poprzez walkę, który miał na celu obronę harcerskich ideałów nawet w warunkach wojennych. Program ten ujęty został w trzech hasłach: „Dziś – Jutro – Pojutrze”, gdzie „Dziś” oznaczało konspirację i przygotowania do powstania, „Jutro” – otwartą walkę zbrojną, a „Pojutrze” pracę w wolnej Polsce. „Orsza” brał udział w Powstaniu Warszawskim, a po jego upadku stał się jeńcem oflagu.

Po powrocie do kraju w 1946 roku na krótko powrócił do harcerskiej służby. Odszedł z niej, bo nie chciał należeć do organizacji, która promowała obce mu ideały i wartości. Powrócił do ZHP po Zjeździe Łódzkim wraz z Aleksandrem Kamińskim. Zgodził się nawet wejść do Naczelnej Rady Harcerskiej.

W latach 80. wspierał inicjatywy mające na celu odrodzenie harcerstwa. Trwał jednak w przekonaniu, że prawdziwe harcerstwo może odrodzić się tylko w jedności ruchu harcerskiego, stąd nie był zwolennikiem rozłamu w ZHP. Oficjalnie poparł działania Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego (KIHAM) i wszedł w skład „Seniorów Ruchu Harcerskiego – Przyjaciół Porozumienia”. Początkowe jego apele o trwanie w ZHP zakończyły się jednak w lutym 1989 roku, kiedy wsparł swoim autorytetem powstanie Związku Harcerstwa Rzeczpospolitej (ZHR), co stało się powodem jego konfliktu z przyjaciółmi z Szarych Szeregów: Janem Rossmanem, Anną Zawadzką, Haliną Wiśniewską i Stefanem Mirowskim. Następnie Broniewski odłączył się od ZHR, aby poprzeć działalność Krajowego Komitetu Odrodzenia ZHP. Kiedy i tę działalność zakończył, poświęcił się dążeniom zmierzającym do zjednoczenia polskiego harcerstwa.

Stanisław Broniewski odszedł po długiej chorobie 30 grudnia 2000 r. Spoczął wśród swych przyjaciół i podkomendnych w Kwaterze Batalionu „Zośka” na Cmentarzu Wojskowym. Podczas nabożeństwa żałobnego premier Jerzy Buzek powiedział: „Życie Stanisława Broniewskiego "Orszy" przechodzi do historii, ale staje się drogowskazem dla nas wszystkich”. Harcerze ZHR napisali o nim w nekrologu: „Podejmował działania na rzecz jedności Harcerstwa i jego odrodzenia w Prawdzie. Z głębokim żalem żegnamy niestrudzonego Instruktora harcerskiego, który w swej odważnej i pełnej poświęcenia służbie Bogu i Polsce pozostanie dla nas wzorem do naśladowania”. Związek Harcerstwa Polskiego postanowił uczcić pamięć Stanisława Broniewskiego miesięczną żałobą. Ówczesny Naczelnik ZHP, hm. Wiesław Maślanka powiedział o nim, że był autorytetem dla wszystkich harcerzy okresu powojennego oraz, że uosabiał dokonania Szarych Szeregów, a jego życiorys był dowodem na to, że harcerskim zasadom można być wiernym przez całe życie.

W 2002 roku Zarząd Główny Stowarzyszenia Szarych Szeregów ustanowił nagrodę im. Stanisława Broniewskiego "Orszy" mającą uhonorować zasługi osób, które w sposób szczególny przyczyniły się do odzyskania niepodległości, działając w myśl szaroszeregowych zasad i wartości. Wśród osób nagrodzonych byli m. in. Jan Nowak-Jeziorański, Władysław Bartoszewski, Ryszard Kaczorowski, Norman Davies, Bronisław Komorowski i Tadeusz Mazowiecki.