Polska 21 kwietnia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia oddziały Wojska Polskiego dowodzone przez Józefa Piłsudskiego zajęły Wilno; oddziały 2. Korpusu Polskiego zajęły Bolonię; Rząd Tymczasowy podpisał układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej między Polską i ZSRS; władze PRL ogłosiły, że nie udzielą kard. Stefanowi Wyszyńskiemu zgody na wyjazd do Watykanu; Klub Paryski zredukował o 50% polski dług zagraniczny. Urodzili się m. in. Stanisław Gall, Jerzy Hryniewiecki, Gustaw Holoubek, Zdzisław Wardejn, Wojciech Waglewski, Tomasz Kot. Zmarli natomiast: Józef Londzin, Adam Wieniawski, Merian Cooper, Jan Tadeusz Stanisławski oraz Stanisław Szczuka.

1368 - Król Kazimierz III Wielki wydał statut żupny, dokument określający zasady wydobycia i sprzedaży soli w Królestwie Polskim.

1734 – Wojna o sukcesję polską: wojska polskie dowodzone przez wojewodę lubelskiego Jana Tarłę poniosły klęskę w bitwie z rosyjskim korpusem interwencyjnym pod Wyszecinem.

1831 - Powstanie listopadowe: w bitwie pod Sokołowem Podlaskim szwadron kawalerii polskiej z 1. pułku ułanów rozbił rosyjski oddział strzelców konnych.

1865 - W Warszawie urodził się Stanisław Gall, sufragan archidiecezji warszawskiej, pierwszy biskup polowy Wojska Polskiego (1919-33).

1904 - W Trieście urodził się Odilo Globocnik, nazistowski zbrodniarz, w latach 1939-43 dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim; odpowiedzialny m.in. za zagładę ludności żydowskiej z terenów Generalnego Gubernatorstwa.

1908 - W Dorpacie urodził się Jerzy Hryniewiecki, architekt, urbanista, jeden z projektantów Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie.

1919 - Wojna polsko-bolszewicka: oddziały Wojska Polskiego dowodzone przez Józefa Piłsudskiego zajęły Wilno.

1920 - W Warszawie podpisano polsko-ukraińską umowę międzyrządową, nazywaną powszechnie umową Piłsudski-Petlura; strona polska uznawała niezawisłość Ukrainy i jej władz - Dyrektoriatu z Semenem Petlurą na czele; linię graniczną między Polską i Ukrainą stanowić miała dawna granica między Rosją i Austro-Węgrami.

1923 - W Krakowie urodził się Gustaw Holoubek, aktor, reżyser, ikona polskiego teatru; od 1996 r. dyrektor artystyczny Teatru Ateneum; jedną z największych jego ról była kreacja Gustawa-Konrada w „Dziadach” w reżyserii Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym; wystąpił m.in. w filmach „Pętla”, „Gangsterzy i filantropii”, „Prawo i pięść”, „Marysia i Napoleon”, „Sanatorium pod Klepsydrą”, „Lawa”, serialu „Królewskie sny”, ekranizacji „Mistrza i Małgorzaty”.

1923 - W Rakoniewicach urodził się Kazimierz Świtała, minister spraw wewnętrznych PRL w latach 1968–1971.

1929 - W Cieszynie zmarł Józef Londzin, ksiądz, działacz narodowy na Śląsku Cieszyńskim, historyk; w latach 1918-20 przewodniczący Polskiej Rady Narodowej na Śląsku Cieszyńskim, poseł na Sejm, senator.

1931 - W Paryżu powołano Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe S.A., mające wybudować i eksploatować magistralę węglową Śląsk-Gdynia.

1936 - Polski statek pasażerski MS Batory wypłynął w swój pierwszy rejs wycieczkowy z włoskiego Monfalcone do Gdyni.

1940 - W Warszawie urodził się Zdzisław Wardejn, aktor, związany z warszawskim Teatrem Dramatycznym; wystąpił m.in. filmach „Dreszcze”, „To tylko Rock”, „Miasto z morza”, a także w serialu „Królowa Bona”.

1943 - Stalin wysłał tajne i jednobrzmiące depesze do prezydenta Roosevelta i premiera Churchilla, w których zarzucił rządowi gen. Sikorskiego prowadzenie w zmowie z Hitlerem wrogiej kampanii przeciwko Związkowi Sowieckiemu.

1944 - Zbrodnia wołyńska: Oddziały UPA dokonały masakry mieszkańców wsi Kuty nad Czeremoszem; ogółem w wyniku ukraińskich napadów na wieś trwających od marca 1944 r. zginęło około 200 Polaków i Ormian.

1945 - Oddziały 2. Korpusu Polskiego zajęły Bolonię; bitwa rozpoczęła się 9 kwietnia 1945 r. i była jedną z ostatnich batalii stoczonych przez wojska alianckie na froncie włoskim; w walkach zginęło około 300 polskich żołnierzy, a 600 zostało rannych.

1945 - Operacja łużycka: Pod Budziszynem 2 Armia WP, dowodzona przez gen. Karola Świerczewskiego, wzięła udział w kilkudniowej bitwie z niemieckimi wojskami Grupy Armii „Mitte”; zła ocena sytuacji, brak wsparcia armii sowieckiej oraz błędy w dowodzeniu 2 Armią spowodowały ciężkie straty. Podczas operacji łużyckiej zginęło prawie 5 tys. polskich żołnierzy, trzy tysiące uznano za zaginionych, a 10 tys. zostało rannych.

1945 - W Moskwie Rząd Tymczasowy podpisał układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej między Polską i ZSRS.

1948 - Założono Morski Klub Sportowy Pogoń Szczecin.

1950 - W Bydgoszczy zmarł Adam Wieniawski, kompozytor, dyrygent, pedagog; dyrektor Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego im. Fryderyka Chopina; organizator Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w latach 1932 i 1937; prezes Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich i ZAiKS-u; inicjator Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego, którego pierwsza edycja odbyła się w 1935 r. w Warszawie.

1952 - Prezydium rządu zatwierdziło projekt budowy Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, którego autorem był Lew Rudniew.

1953 - W Nowym Sączu urodził się Wojciech Waglewski, gitarzysta, wokalista, kompozytor, autor tekstów, lider zespołu Voo Voo.

1956 - Sąd Najwyższy wznowił proces w sprawie Kazimierza Moczarskiego i uchylił wydany na niego w 1952 r. wyrok śmierci, zamieniony na karę dożywotniego więzienia; trzy dni później Moczarski został zwolniony z więzienia we Wronkach.

1961 - Premiera filmu „Odwiedziny prezydenta” w reżyserii Jana Batorego.

1966 - Obchody Milenium Chrztu Polski: władze PRL ogłosiły, że nie udzielą kard. Stefanowi Wyszyńskiemu zgody na wyjazd do Watykanu i określiły zamiar pielgrzymki Pawła VI do Polski jako niewskazany.

1973 - W San Diego w stanie Kalifornia zmarł Merian Cooper, reżyser filmowy, scenarzysta; pilot, ppłk WP, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, organizator Eskadry Kościuszkowskiej.

1977 - W Legnicy urodził się Tomasz Kot, aktor; za rolę Zbigniewa Religi w filmie „Bogowie” otrzymał nagrodę dla najlepszego aktora na festiwalu w Gdyni oraz Polską Nagrodą Filmową Orzeł; wystąpił również w filmach „Skazany na bluesa”, „Fotograf”, „Disco polo”, „Zimna wojna”.

1979 - Józef Glemp otrzymał sakrę biskupią.

1987 - Michaił Gorbaczow i gen. Wojciech Jaruzelski podpisali w Moskwie deklarację o polsko-sowieckiej współpracy w dziedzinie ideologii, nauki i kultury; jedną z jej konsekwencji miało być „wywabianie białych plam” z historii stosunków polsko-radzieckich.

1988 - W Krakowie w więzieniu przy ul. Montelupich o godz. 17:30 wykonano po raz ostatni w Polsce wyrok śmierci; skazaniec, gwałciciel i morderca Stanisław Czabański z Tarnowa, został powieszony.

1991 - Klub Paryski zredukował o 50% polski dług zagraniczny.

2001 – Założono Ligę Polskich Rodzin.

2004 - Józef Oleksy został wybrany na marszałka Sejmu RP, zastępując Marka Borowskiego.

2006 - Premiera filmu „Wszyscy jesteśmy Chrystusami” w reżyserii Marka Koterskiego.

2007 - W Warszawie zmarł Jan Tadeusz Stanisławski, satyryk, aktor, autor tekstów.

2009 - Andruty kaliskie zostały wpisane na listę produktów regionalnych o chronionym oznaczeniu geograficznym.

2011 – W Warszawie zmarł Stanisław Szczuka, adwokat w procesie organizacji Ruch, Wojciecha Ziembińskiego i procesach radomskich. W 1976 r. współautor Listu 14 z protestem przeciwko umieszczeniu w Konstytucji PRL zapisu o nienaruszalności sojuszu z ZSRS. Współpracownik Biura Interwencyjnego KOR, dziennikarz biuletynów podziemnej Solidarności.

Źródło: PAP